Μάνη, Ναός Ασωμάτων στο βουνί

Από τον Άη-Στράτηγο μπορεί ο επισκέπτης-πεζοπόρος να ακολουθήσει με αφάνταστη δυσκολία και κουραστική πορεία 2 περίπου ώρες στα Λαϊφόνια. Από κει απλώνεται καταπράσινο από φτέρες και οργιαστική θαμνώδη βλάστηση το οροπέδιο του Νικόλακου. Στη ΝΔ πλευρά στέκει ακόμα ορθό, πάνω από δέκα αιώνες, το θαυμάσιο ερείπιο του "Ασωμάτου" - η βυζαντινή εκκλησία των Αγ.Ασωμάτων, κτίσμα του 10ου αιώνα.
Πρόκειται για ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό μνημείο που καταρέει αναπόφευκτα κάτω από το πέρασμα του καιρού και την εγκατάλειψη. Και να σκεφτεί κανείς πόσος μόχθος, μεράκι, δαπάνες και πόση ευλάβεια και δυσκολία για να χτειστεί τούτος ο ναός της προσευχής, πάνω σε τούτη την απρόσιτη αψηλή θέση, σε ένα ύψος περίπου 800μ.
Ο "Ασώματος" είναι ένα ακόμα αρχιτεχτονικό πετράδι, που στολίζει την τραχειά γη της Μάνης. Το μεσαιωνικο μνημείο ανοιχτό, χωρίς πόρτες, θύμα της περιφρόνησης και αδιαφορίας, έχει μετατραπεί σε σταύλο για ζώα. Το αρχιτεχτονικό του κάλλος αφανίζεται και οι αρμοί καταρέουν. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος είναι εντελώς χαμένος. Ο τεράστιος θόλος της εκκλησίας, διάτρητος, χάσκει πάνω από το κεφάλι του εισερχόμενου.
Ο Άγγλος Megaw χρονολογεί τον Ασώματο στις αρχές του 10ου αιώνα, προσθέτοντας ότι η εκκλησία ανήκει στον απλό τετράστηλο τύπο. Το θαυμάσιο μαρμάρινο τέμπλο της εκκλησίας που διατηρείται στη θέση του είναι φερμένο από αλλού, αξιοπρόσεχτη αισθητική λεπτομέρεια στο σύνολο του μνημείου.