Ανάβαση στο Ορειβατικό Καταφύγιο του ΕΟΣ Σπάρτης στον Πάρνωνα (1420 μ.)

Ένα από τα ομορφότερα χωριά του Δυτικού Πάρνωνα, ΒΑ της Σπάρτης, είναι η Βαμβακού, χτισμένη σε υψόμετρο 900 μ. Πιθανότατα ο οικισμός δημιουργήθηκε κατά τα μέσα του 15ου αιώνα, με την ονομασία Παληοχώρα. Η σημερινή της ονομασία, καθιερώθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Οι κυριότερες εκδοχές τη συσχετίζουν είτε με μια γυναίκα ονόματι Βαμβακιά που εγκαταστάθηκε στην περιοχή ερχόμενη από τον Μυστρά είτε με την καλλιέργεια βαμβακιού [το όνομα του χωριού (Pampakon) μοιάζει να προέρχεται από την μεσαιωνική ελληνική λέξη για το βαμβάκι (βάμβαξ)].
Από τον 18ο μέχρι και τον 19ο αι. υπήρξε έδρα Επισκοπής (Βρεσθένης), ενώ οι κάτοικοί της ήταν όλοι Έλληνες, με την εξαίρεση μερικών Οθωμανών δημοσίων υπαλλήλων. Κατά την περίοδο της ακμής, στη Βαμβακού καταγράφονταν 200 οικογένειες, ενώ γνωστό ήταν το χωριό για τις πολυμελείς φαμίλιες του. Οι Βαμβακίτες, βάσει και των στοιχείων για το μέσο όρο ζωής τους, ήταν άνθρωποι που ζούσαν πολλά χρόνια. Δεν λείπουν τα παραδείγματα ανθρώπων που ξεπέρασαν τα 100 έτη.
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, οι κάτοικοι της Βαμβακούς, με επικεφαλής τον επίσκοπο Θεοδώρητο Βρεσθένης, συμμετείχαν ενεργά σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις, (μάχες της Βλαχοκερασιάς, του Βαλτετσίου, των Δολιανών, στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και στην άμυνα της Ακρόπολης). Το 1826, η Βαμβακού καταστράφηκε από τον αιγυπτακό στρατό του Ιμπραήμ πασά που είχε εισβάλει στην Πελοπόννησο (άξια αναφοράς είναι και η πυρπόληση του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 12 Μαΐου. Η Εκκλησία κατεδαφίστηκε λόγω της αστάθειας του εδάφους και κατασκευάστηκε εκ νέου, με τις εργασίες να ξεκινούν το 1900 και να ολοκληρώνονται το 1913).
Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, ο οικισμός διέθετε κατά το 1840 σχολείο, που το 1853 αριθμούσε 208 μαθητές, ενώ το 1901 ξεκίνησε να λειτουργεί το τοπικό παρθεναγωγείο. Στις αρχές του 20ού αιώνα γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη, η οποία οφειλόταν στη δράση του τοπικού συνεταιρισμού αλληλοβοήθειας, με σημαντική ενίσχυση από κατοίκους που ζούσαν στο εξωτερικό.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο πληθυσμός του χωριού συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Τον Οκτώβριο του 1946, μετά από δύο ταυτόχρονες συμπλοκές ανάμεσα σε αντάρτες του ΔΣΕ και ένοπλους παρακρατικούς, στη Βαμβακού και τη γειτονική Βαρβίτσα, οι δεύτεροι (προερχόμενοι κυρίως από τη Μάνη) προχώρησαν στη μαζική εκτέλεση 29 κατοίκων της Βαμβακούς, κυρίως συγγενών ανταρτών, ως αντίποινα για τις απώλειες που υπέστησαν.
Ως προς την οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων, τα ιστορικά δεδομένα και οι παραδόσεις δείχνουν (λογικό άλλωστε) την προτίμησή τους προς τη Γεωργία – κυρίως για ενασχόληση με τις καρυδιές, τις καστανιές, την πατάτα, τις κερασιές, τις αχλαδιές και τα κηπευτικά – καθώς και την Κτηνοτροφία, με τις μαρτυρίες να αναφέρουν ότι στο χωριό υπήρξε εποχή, κατά την οποία έβοσκαν 30.000 αιγοπρόβατα. Διάσημη είναι και η παραγωγή του περίφημου κρασιού που έφερε την ονομασία Οινουντιάδης Οίνος. Παράλληλα, η Βαμβακού εξελίχθηκε σε εργαστηριοχώρι, με πολυάριθμες οικονομικές δραστηριότητες με κεντρικό άξονα το βαμβάκι, το οποίο ήρθε από την Ανατολή.
Από την την ακμή στην σημερινή παρακμή, όπως σε όλη την ελληνική ύπαιθρο, μεγάλο ρόλο έπαιξε η μετανάστευση. Το μεγαλύτερο κύμα φυγής εντοπίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, με δημοφιλείς προορισμούς την Αμερική, τη Νότια Αφρική, την Αυστραλία, την Αίγυπτο, αλλά και τη Ρωσία (χαρακτηριστικό είναι το προσωνύμιο "Ρώσος" που αποδόθηκε σε αρκετούς Βαμβακίτες). Υπάρχει σήμερα στην είσοδο του χωριού ο "Σταθμός Συγκινήσεως" αφιερωμένος στον ξεριζωμό που παρατηρήθηκε εκείνα τα χρόνια, όταν πλήθος Βαμβακιτών αναχωρούσε για τα ξένα, αποχαιρετώντας συγγενικά και φιλικά πρόσωπα.
Η σχετική αναγέννηση του χωριού οφείλεται σήμερα στο πρότζεκτ "Vamvakou Revival" που υλοποιείται με την ηθική και οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Το χωριό είναι πανέμορφο όλες τις εποχές, ακόμη και σήμερα με τα χιόνια του και το πολύ κρύο, και με πλήθος ορειβατικών διαδρομών, με κύρια αυτή που ξεκινά από την κεντρική πλατεία του χωριού και οδηγεί (κόκκινο τετράγωνο) στο Ορειβατικό Καταφύγιο του ΕΟΣ Σπάρτης στον Πάρνωνα, σε υψόμετρο 1450 περίπου μέτρων και στη συνέχεια στην κορυφή του Πάρνωνα, τη Μεγάλη Τούρλα.
Λόγω του μεγάλου όγκου χιονιού, σήμερα θα κάνουμε τη διαδρομή μέχρι το Ορειβατικό Καταφύγιο και μετά επιστροφή περνώντας από το εντυπωσιακό σπηλαιομονάστηρο της Αγίας Κυριακής (συνολικά 14 χλμ. σε 5 περίπου ώρες).

Βαμβακού, 5-2-2022