Αποχαιρετισμός στην Ελευθερία - Nikos Z. - Διασκευή στα ελληνικά του Ma liberté του Georges Moustaki

Διασκευή στα ελληνικά του γαλλικού τραγουδιού "Ma liberté" του Ζωρζ Μουστακί, ηχογραφημένη με τη βοήθεια καραόκε.
Πρώτη ηχογράφηση το 1967 με ερμηνευτή τον εξαίσιο Σερζ Ρετζιανί.

Έχει κι αυτό το τραγούδι την ιδιαιτερότητά του.
Ανήκει στην ίδια οικογένεια τραγουδιών θα έλεγα με τα πασίγνωστα στην Ελλάδα (χάρη στις διασκευές τους από τον ποιητή και στιχουργό Δημήτρη Χριστοδούλου και τις εκτελέσεις του Αντώνη Καλογιάννη και Γιώργου Νταλάρα) «Ο Μέτοικος» και «Η μοναξιά μου». Η ελευθερία, η περιπλάνηση και η μοναξιά στο κέντρο και των τριών, εναλλάξ αλλά και αξεχώριστες μεταξύ τους.

Αντρική η φωνή που «ακούγεται» στους στίχους, όχι όμως από αυτές που δεν μπορούν να τις οικειοποιηθούν και γυναίκες. Στον φόντο μια ανάλαφρη μάλλον αίσθηση ενοχής για τα μικρά «αισθηματικά εγκλήματα» που αθέλητα διαπράττουν όσοι (και όσες βεβαίως…) ακολουθούν αυτές τις μάλλον μοντέρνες θεότητες με συνέπεια.

Κάπου στο βάθος και των τριών αυτών τραγουδιών (και ειδικά του Μέτοικου και του «Ma liberté») είναι σαν να ακούγεται εκείνη η αποστροφή του Τζέιμς Τζόυς από τους Δουβλινέζους του: Κάθε δεσμός είναι δεσμός λύπης.
Ας μην το αναλύσουμε.

Και αυτό το τραγούδι έχει διασκευαστεί τη δεκαετία του ’70 από τον Χριστοδούλου, με πλήρη όμως αγνόηση (όπως συμβαίνει και στον Μέτοικο) των νοημάτων του πρωτοτύπου. Ο πολύ καλός ποιητής και στιχουργός μας έχει δώσει δείγματα πιστότατων στο πρωτότυπο διασκευών του Μουστακί (Μοναξιά, Μεσόγειος κ.ά) , άρα το ζήτημα δεν ήταν κάποια παρανόηση. Έχω την αίσθηση ότι το πολιτισμικό πρότυπο και οι διερωτήσεις αυτού του τύπου του -και ερωτικά- περιπλανώμενου άντρα δεν τον συγκινούσαν. Παραήταν τότε ευρωπαϊκά και κόντρα στο «αντρικό φιλότιμο»; Δεν ξέρω.

Σε κάθε περίπτωση ο Χριστοδούλου προτίμησε να υποκαταστήσει την περιπλάνηση που βασανίζει τον Γάλλο συνθέτη με τις αλεξανδρινές ρίζες ( εξαφανίζοντας μάλιστα σχεδόν ολοσχερώς το ερωτικό στοιχείο) με μια Οδύσσεια κόντρα σε ανέμους, χτυπήματα, πληγές της ζωής, με έναν αγώνα/διακήρυξη αντοχής. Στην περίπτωση του Μέτοικου αυτό λειτούργησε καθώς έπιασε και το κλίμα της εποχής, ενώ βοηθούσε το συνειδητά (από πλευράς Μουστακί) «ελληνίζον» μουσικό ύφος του τραγουδιού που είναι σχεδόν χασάπικο. Το τραγούδι αγαπήθηκε ως έχει στα ελληνικά, δεν συντρέχει ιδιαίτερος λόγος να διασκευαστεί ξανά σήμερα επί το ορθόν.

Δεν συμβαίνει το ίδιο και με το «Η Λευτεριά μου» που τραγούδησε ο Αντώνης Καλογιάννης στον ίδιο δίσκο. Εδώ η στιχουργική αμηχανία είναι μεγαλύτερη λόγω του θέματος, ενώ η μελωδία δεν έχει καν το ελληνικό στοιχείο. Οπότε κατ’ ουσίαν έχουμε μια χλωμή επανάληψη του κλίματος του Μέτοικου, ενώ στο τέλος η «λευτεριά» πολιτικοποιείται ελαφρώς και μάλλον άτσαλα με την τραβηγμένη παρομοίωση «σαν λαός που περνά».
Εκτιμώ ότι το τραγούδι αυτό δικαίως ξεχάστηκε, δεν είχε κάτι να προσφέρει, αν και οι συντελεστές του είναι αγαπημένοι καλλιτέχνες με μεγάλη συνεισφορά.
Οπότε δικαιούμαστε σήμερα αν μη τι άλλο, μετά από τέσσερις δεκαετίες σχετικής ερωτικής απελευθέρωσης, όπου το ζήτημα της προσωπικής ελευθερίας μέσα στις σχέσεις επανέρχεται με διάφορες μορφές, να επιχειρήσουμε να ανακτήσουμε το αυθεντικό νόημα του τραγουδιού, να δούμε αν έχει κάτι να μας πει.

Είναι λοιπόν το τραγούδι αυτό κάτι σαν "ύμνος εις την ελευθερία που χάνεις ή εγκαταλείπεις" εξ ου και το είπαμε «αποχαιρετισμό».
Κι όπως θα διαπιστώσετε από την απόδοση του στα ελληνικά (που ευτύχησε να είναι ιδιαιτέρως πιστή στο πρωτότυπο), ταιριάζει (ελαφρώς βέβηλα αλλά γι' αυτό άψογα) και σε γαμήλιες περιστάσεις... Και σιγά τη «βεβήλωση» δηλαδή, στη χώρα όπου σε κάθε γάμο χορεύεται εν εκστάσει και ανελλιπώς το «Ελεύθερο πουλί» του Χρηστάκη…

Κάτι κερδίζεις, κάτι χάνεις πάντα σε αυτά τα πράγματα και μακάρι να είναι πολλά και τα δυο. Αλλά θα περιορίζαμε πολύ το κομμάτι αν το περικλείναμε στα όρια της ερωτικής ελευθερίας που έρχεται σε αντίθεση με τις -έστω ελκυστικές- «ερωτικές φυλακές». Κι αυτά κομμάτι της ζωής μας είναι βέβαια, δεν λέω… Όμως η ελευθερία κατά Μουστακί εδώ μπορεί να επιτάσσει -και αυστηρά μάλιστα- τη διάρρηξη πολλών λογιών δεσμών στη ζωή. Με ανθρώπους και με τόπους.

Μεταφράστηκε/διασκευάστηκε λοιπόν επί τούτου, ή επ’ αφορμή ενός γάμου προ δεκαετίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχει αυτοτελή γοητεία και λόγο ύπαρξης, ανεξάρτητα από περιστάσεις. Η αναγνώρισή του άλλωστε στη Γαλλία διαχρονικά είναι μεγάλη.

Συμπαθάτε μας λοιπόν για την κάποια αυτοαναφορικότητα του lyrics video που φτιάξαμε, αλλά το άσμα είναι ειδικά για εμάς ΚΑΙ επετειακό.

Αφιερωμένο στη Βαγγελιώ μου φυσικά.

Νίκος Ζ.

ΥΓ. Αναζητήστε το τραγούδι στις εκτελέσεις του Ρετζιανί και του Μουστακί, τους στίχους στα γαλλικά καθώς και τη διασκευή που τραγούδησε ο Καλογιάννης για συγκρίσεις, αν έχετε διάθεση να τις κάνετε.

[duncanmcale]

Πολύ καλή δουλειά Νικόλα !!!! Είναι υπέροχο ....
Γ.Ψ.

[ΑριάδνηΝόβακ]

Το χαρηκα πολύ! Σ ευχαριστώ, νάσαι καλα

[sophiagialama]

Mon ami, chapeau! Tu est vraiment un grand chanteur et poete!!! ❤

[ΑναστασίαΧριστοφιλάκη]

Τι όμορφο...♥️♥️
Συγχαρητήρια, Νίκο...!!!!

[nikithianos]

Μπράβο, Νικόλα! Υπέροχα όλα, στίχοι, ερμηνεία... Να 'σαι καλά...

[zozefine]

merci, beau travail, orchestration impec', respectueux. perso, je donne 10 voix de moustaki pour une voix du grand très grand trèstrèsgrand reggiani... mais c'est une très belle chanson. je me demande si c'est difficile d'adapter ces chansons françaises vers le grec.