Νευροεπιστήμη και Αυτογνωσία

Γεια σου Αθηνά. Τι νέα από τον Όλυμπο;

Χαίρε, Σωκράτη. Στον Όλυμπο συζητάμε για το γεγονός ότι η νευροεπιστήμη ρίχνει φως στο μυστήριο του εγώ και του νου.

Η νευροεπιστήμη βγάζει τη μάσκα αυτού του μυστηριώδη τύπου, του εγωικού εαυτού μας, που νομίζουμε ότι είμαστε και δείχνει ότι είναι μια ψευδαίσθηση ενός χαρακτήρα που δημιουργείται από τον νου μας.

Πώς έτσι Αθηνά; Πώς η νευροεπιστήμη μπορεί να αλλάξει την αίσθηση ότι υπάρχει κάποιος μέσα στο νου μας που εκτελεί τα όσα πράττουμε και σκέπτεται ότι σκεπτόμαστε;

Δηλαδή, πως μας έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι υπάρχει κάποιος χαρακτήρας στο νου μας με το όνομά μας και την ιστορία μας.

Αναρωτιέμαι αν ο Σωκράτης, ο εαυτός που έχω την αίσθηση ότι είμαι, είναι απλά μια ψευδαίσθηση στο νου μου;

Δε θέλω να προσβάλω ένα μεγάλο φιλόσοφο σαν και εσένα Σωκράτη αλλά λίγο πολύ δεν υπάρχεις όπως νομίζεις ότι υπάρχεις ως Σωκράτης.

Και τα αγάλματα που έγιναν για να με μνημονεύσουν δε μετράνε;

Τα αγάλματα είναι πέτρες. Η νευροεπιστήμη Σωκράτη μας δείχνει ότι ο εγκέφαλος είναι αυτός που ελέγχει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις μας.

Όταν καταλάβουμε πώς λειτουργεί ο νους μας, αρχίζουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας διαφορετικά.

Άρα η γνώση λειτουργίας του εγκεφάλου μας γίνεται γνώση του εαυτού μας Αθηνά;

Αν είναι έτσι, τότε πρέπει να πρόκειται για ένα νέο είδος προσέγγισης για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Δηλαδή, το ‘γνώθι σαυτόν’.

Ακριβώς, Σωκράτη. Καθώς η νευροεπιστήμη προχωρεί, οι αντιλήψεις μας για τον εαυτό μας και το πως «γνώθι σαυτόν,» αλλάζουν.

Αθηνά, πως νομίζεις ότι θα μπορούσαμε να το εξετάσουμε για να καταλάβουμε ότι ο εγωικός εαυτός είναι μια ψευδαίσθηση όπως υποστηρίζει η νευροεπιστήμη.

Πιστεύω ότι η αυτοεξέταση είναι το κλειδί Σωκράτη.

Μέσω της εξέτασης, του στοχασμού και της αμφισβήτησης θα διαλύσουμε τις αυταπάτες μας και θα φτάσουμε πιο κοντά στην αλήθεια του «γνώθι σαυτόν» Σωκράτη.

Ό,τι είναι η γυμναστική για το σώμα, είναι και η αυτοεξέταση, η αυτοσυγκέντρωση και ο διαλογισμός για τον νου Σωκράτη.

Προχωρώντας, λοιπόν Σωκράτη, με βάσει των συμπερασμάτων της νευροεπιστήμης, θα λέγαμε ότι ο 'εγώικός εαυτός' δεν είναι παρά μια διαρκώς μεταβαλλόμενη και επίμονη ψευδαίσθηση στο νου μας.

Κάπως δύσκολο να το πιστέψω Αθηνά. Αισθάνομαι τον εαυτό μου σαν ένα συνεχές και σταθερό πρόσωπο μέσα στο νου μου. Πώς είναι δυνατόν αυτό που αισθάνομαι τόσο έντονα να είναι ψευδαίσθηση;

Κατανοώ την απορία σου, Σωκράτη. Θυμήσου όμως ότι ο εγκέφαλος μας είναι ένας εξαιρετικά πολύπλοκος διαμορφωτής της εμπειρίας μας.

Ο νους μας, Σωκράτη, δημιουργεί ψευδαισθήσεις ότι βρίσκεται κάποιος μέσα στον νου μας που παίρνει αποφάσεις, εκτελεί καθήκοντα και σχεδιάζει για το μέλλον αλλά είναι απλώς σκέψεις στο νου μας.

Δε σκέπτεται αυτές τις σκέψεις ένα ανθρωπάκι με το όνομά σου μέσα στο νου σου.

Απλώς αναδύονται σκέψεις στο νου μας για διάφορους λόγους. Π.χ., η σκέψη να πας στο φούρνο να αγοράσεις ψωμί.

Αυτή η σκέψη αναδύεται από πείνα. Δεν αναδύεται γιατί τη σκέφτηκες εσύ ως ο χαρακτήρας Σωκράτης.

Επομένως, Αθηνά ο εαυτός που αισθάνομαι ως 'εγώ' είναι αποτέλεσμα της επεξεργασίας του νου μου, μια ψευδαίσθηση ότι υπάρχω και όχι κάτι σταθερό και αναλλοίωτο;

Ο 'εγώικός εαυτός' που έχεις την αίσθηση ότι είσαι είναι μια ψευδαίσθηση. Είναι το αποτέλεσμα μιας συνεχούς και δυναμικής διεργασίας του εγκεφάλου σου Σωκράτη.

Δε θέλω να στο πω έτσι απότομα Σωκράτη αλλά τσάμπα ήπιες το κώνειο.

Ως Σωκράτης, δηλαδή, γιατί δεν υπήρχε κάποιος Σωκράτης να το πιει εφόσον ο Σωκράτης που πιστεύεις ότι είσαι είναι ψευδαίσθηση.

Νομίζω ότι έχεις δίκαιο Αθηνά. Όταν μου σέρβιραν το κώνειο, μου ήρθε η σκέψη, «Συν Αθηνά και χείρα κίνει,» «πλακώσου στα σφηνάκια».

Δεν πρέπει να ήταν δικιά μου αυτή η σκέψη Αθηνά.

Όταν είπα το ιστορικό «Συν Αθηνά και χείρα κίνει» Σωκράτη, εννοούσα να φύγεις για τα μέγαρα όπως σε συμβούλεψαν οι μαθητές σου. Δεν εννοούσα να κουνάς πάνω κάτω τα χέρια σου και να πλακωθείς στα (σφηνάκια) κώνεια.

Δηλαδή, ιστορικά, την ήπιαμε Αθηνά;