filmov
tv
VIII-кылымдагы кыргыз тили (Барсбег жазуусунун окулушу)
Показать описание
Энесай жазууларынын ичинен эң белгилүүсү – Алтын көлүндөгү биринчи таш. Бул таш Барсбек каганга арналган деп тарыхчылар жазып жүрөт.
693-жылы Барсбек экинчи Түрк кагандыгынын чабуулунун мизин кайтарган. Жеңилгенден кийин түрк каганы Элтериш кызын Барсбегге күйөөгө берип, аны каган деп таанууга аргасыз болгон. Бирок мамилеси жакшы болгон эмес.
Кыргыздар түргөштөр менен табгачтардын арасынан өнөк издесе, түрктөр болсо 709-жылы Тываны басып алышкан. Андан кийин 710/711-жылкы кышында Барсбекке каршы жортуул жасаган. Түрк аскерлери Саян тоолорун ашып, Она дарыясынын бойю менен өтүп, кыргыздарга «уктап жатканда» кол салышкан. Барсбег Суңа чер токоюнда болгон согушта курман болгон. Ошондон бери “уктаган элдер кул болуп ойгонот” деген кеп тараган окшойт.
Хакасиянын түштүгүндөгү Алтын көлүнүн жанында каган сызыктары менен, бирок тамгасы жок эки жазуу коюлган. Бул жазуулардын бири Барсбегге арналган деп эсептелет. Бул жазууну мисал кылып, енисей кыргыздарынын тили кандай угулганын айтып беремин.
Алтын коль (е-28)
1. Йердеки Барстегиме эрдемлигиме бөкмедим.
2. Атсар алп эртиңизин,
утсар күч эртиңизин,
Элиг Бөрт Опа Барс адырылым, йыту.
3. Укымыз Умай бегимиз,
биз уйя алп эр өзин алты кыламадың,
өзлек ат өзин үч кыламадың, йыта.
Эзинчүме, көзүнчиме адырылдым
сэчлэнимү ийүрдим мэн.
4. Он ай илтиди өгүм-ä,
келирти илимке эрдем үчүн мен эрледимä
5. Илим өкүнчүне калын йягыка
кайматын тэгипэн адырылдым-а, йыта
6. Иниңизке ичиңизке ингэн йүки илз түшүртиңиз
7. Эр эрдем үчүн
иним эчим уйярын үчүн
бэңгүмин тикэ бэрти
8. Төртинлигү эртимиз, бизни эрклиг адырты, йыта
9. Алтун Суңа йыш
Кэйики артгыл ташгыл атдачы
Опа Барсым адырылу барды йыта
693-жылы Барсбек экинчи Түрк кагандыгынын чабуулунун мизин кайтарган. Жеңилгенден кийин түрк каганы Элтериш кызын Барсбегге күйөөгө берип, аны каган деп таанууга аргасыз болгон. Бирок мамилеси жакшы болгон эмес.
Кыргыздар түргөштөр менен табгачтардын арасынан өнөк издесе, түрктөр болсо 709-жылы Тываны басып алышкан. Андан кийин 710/711-жылкы кышында Барсбекке каршы жортуул жасаган. Түрк аскерлери Саян тоолорун ашып, Она дарыясынын бойю менен өтүп, кыргыздарга «уктап жатканда» кол салышкан. Барсбег Суңа чер токоюнда болгон согушта курман болгон. Ошондон бери “уктаган элдер кул болуп ойгонот” деген кеп тараган окшойт.
Хакасиянын түштүгүндөгү Алтын көлүнүн жанында каган сызыктары менен, бирок тамгасы жок эки жазуу коюлган. Бул жазуулардын бири Барсбегге арналган деп эсептелет. Бул жазууну мисал кылып, енисей кыргыздарынын тили кандай угулганын айтып беремин.
Алтын коль (е-28)
1. Йердеки Барстегиме эрдемлигиме бөкмедим.
2. Атсар алп эртиңизин,
утсар күч эртиңизин,
Элиг Бөрт Опа Барс адырылым, йыту.
3. Укымыз Умай бегимиз,
биз уйя алп эр өзин алты кыламадың,
өзлек ат өзин үч кыламадың, йыта.
Эзинчүме, көзүнчиме адырылдым
сэчлэнимү ийүрдим мэн.
4. Он ай илтиди өгүм-ä,
келирти илимке эрдем үчүн мен эрледимä
5. Илим өкүнчүне калын йягыка
кайматын тэгипэн адырылдым-а, йыта
6. Иниңизке ичиңизке ингэн йүки илз түшүртиңиз
7. Эр эрдем үчүн
иним эчим уйярын үчүн
бэңгүмин тикэ бэрти
8. Төртинлигү эртимиз, бизни эрклиг адырты, йыта
9. Алтун Суңа йыш
Кэйики артгыл ташгыл атдачы
Опа Барсым адырылу барды йыта
0:04:27
VIII-кылымдагы кыргыз тили (Барсбег жазуусунун окулушу)
0:00:27
кулпунайга кирип уурулук кылып жаткан жеринен кирпи чечен кармалды😅😀 #капельнаялента #насос...
Комментарии