'Mαύρα μου χελιδόνια', Μαρία Τσουκαλά Ελ. Οικονόμου, Γιώργος Μακρής, Πέτρα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2005

Tο Πολυφωνικό Καραβάνι από πολύ νωρίς αναζήτησε γέφυρες της ηπειρώτικης πολυφωνίας με τις άλλες ελλαδικές, ελληνόφωνες και βαλκάνιες πολυφωνίες. Τo πολυφωνικό σύνολο "Χαονία", οι πρωτοστάτες στο ξεκίνημα του Πολυφωνικού Καραβανιού, από το 2002 αρχίζει να δοκιμάζει ερμηνείες δίφωνων τραγουδιών από το Βώλακα Δράμας, με βάση τη μικρή δισκογράφησή τους ψς τότε. To 2004 συνταξιδεύει με το Πολυφωνικό Καραβάνι στην Ήπειρο ο Γιώργος Μακρής, εξαίρετος δεξιοτέχνης της γκάιντας από την Αλιστράτη Σερρών, από τους παλαιότερους μαθητές του Εργαστηρίου Πολυφωνίας στο ΜΕΛΜΟΚΕ (περίοδοσ 1999-2000). Στο πλαίσιο του Πολυφωνικού Καραβανιού 2004, η Μαρία Τσουκαλά, πρωτοστάτρια της "Χαονίας" και του Πολυφωνικού Καραβανιού, πλαισιωμένη από την Ξανθούλα Ντακοβάνου, μαθήτρια τότε στο Εργαστήρι Πολυφωνίας, συμπράτουν με τον Γιώργο Μακρή σε τραγούδια του Βώλακα Δράμας σε χωριά της Ηπείρου.

Την επόμενη χρονιά, ο Γιώργος Μακρής συμπράτει με δύο μέλη της "Χαονίας", τη Μαρία Τσουκαλά και την Ελένη Οικονόμου, στην 7η Μεγάλη Συναυλίας Πολυφωνικού Τραγουδιού στο Θέατρο Πέτρας (2005). Από εκείνη τη σύμπραξη ετούτο το βίντεο που ίσως αδικείται από ηχητικά ως προς την ισορροπία των δύο γυναικείων φωνών, λόγω της θέσης τους σε σχέση με μικρόφωνα. Πρόκειται για το ευρύτατα διαδεομένο, μέσα από σειρά παραλλαγών, τραγούδι της ξενιτιάς "Μαύρα μου χελιδόνια", ένα τραγούδι που τραγουδιέται σε όλο το μήκος της άλλοτε Εγνατίας, σε κάθε τόπο με άλλο ηχόχρωμα. Τo τραγούδι, με γυναίκες από το Βώλακα Δράμας, είχε ήδη δισκογραφηθεί στην έκδοση "Μακεδονία" του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής, σε επιμέλεια του αείμνηστου Γιώργου Κωνστάντζου. Η σύμπραξη της γκάιντας του Γιώργου Μακρή με τις γυναικείες φωνές έρχεται μετά τη συμμετοχή των VAY DOUDOLEY από το Μarkovo, κοντά στο Plovdiv της Βουλγαρίας. Για αυτό και οι σχετικές αναφορές του "κυρατζή" στην αρχή του βίντεο.

Δύο μήνες μετά,. το Πολυφωνικό Καραβάνι 2005 ξεκινά από τη Φιλιππούπολη και από το Μάρκοβο ενώ από το Μάρτιο του 2006 ξεκινούν τα εποχιακά Πολυφωνικά Καραβάνια στο Βώλακα Δράμας, με σημαντικότερα, πέρα από το 2006 (άνοιξη και καλοκαίρι), το 2014, το 2017, το 2023.Με βάση την επιτόπια έρευνα και μαθητεία η ερμηνεία των τραγουδιών εξελίσσεται και από τη "Χαονία". Εδώ όμως χαιρόμαστε μια κορυφαία της "Χαονίας", τη Μαρία Τσουκαλά, σε ένα τραγούδι που αγάπησε πολύ και ερμήνευσε εξαιρετικά και στον τρόπο του Βώλακα και στην ηπειρώτικη εκδοχή. Και μαζί τον εξαίρετο Γιώργο Μακρή που κόσμησε με τη συμμετοχή του εκδηλώσεις του Πολυφωνικού Καραβανιού και στην Ήπειρο και στην Αθήνα. Και, φυσικά, την Ελένη Οικονόμου, μέλος της "Χαονίας" μέχρι την επιστροφή της στο νησί της, την Κάλυμνο, μετά το γάμο της. Κι εκεί, στο γάμο της, η "Χαονία" τραγούδησε.

Η δημοσίευση του βίντεο σήμερα, 7 Μαρτίου 2025, αφιερώνεται στη μνήμη του Κώστα Έξαρχου που μόλις αποχαιρετήσαμε για πάντα...

Οi στίχοι του τραγουδιού με πληρότητα, με βάση επιτόπιες καταγραφές του Πολυφωνικού Καραβανιού στο Βώλακα Δράμας:

Μαύρα μου χελιδόνια, και ’σεις άσπρα πουλιά,
οπού ψηλά πετάτε, για χαμηλώσετε.
Να γράψω ένα γράμμα με μια ψιλή γραφή,
να στείλω στην αγάπη, να μην με καρτερεί.
Ήρθα εδώ στα ξένα, εδώ παντρεύτηκα
Φραγκιά γυναίκα πήρα, μάγισσα πηθερά
μαγεύει τα καράβια και όλα παιδιά
εμάγεψε και ’μένα και δεν μπορώ να ’ρθω.
Όταν κινήσω να ’ρθω φουρτούνες και βροχές
όταν γυρίσω πίσω ήλιος και ξαστεριές.

"¨Απειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Kαλή Πρακτική Διαφύλαξης ¨Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
UNESCO 2020

[putthecotdown]

Καλησπέρα, πολύ ωραίο τραγούδι. Από περιέργεια, στην επιτόπια καταγραφή μήπως παρατηρήθηκε να χρησιμοποιούν white voice οι ντόπιες; Επίσης μιας και είναι από τον Βώλακα γνωρίζουμε αν οι αρχικοί στίχοι ήταν στα ελληνικά ή αν άλλαξαν στην πορεία των χρόνων πχ από Σλαβομακεδονικά; :)