Ο Άγιος Θωμάς του Ηρακλείου Κρήτης.

Τριάντα περίπου χιλιόμετρα από το Ηράκλειο βρίσκεται ο Άγιος Θωμάς, τα “Μετέωρα” της Κρήτης.
Το μικρό χωριό, σμιλεμένο από πέτρα και μέσα σε ένα υπέροχο φυσικό τοπίο θα σας εκπλήξει και θα σας κάνει να απορήσετε γιατί δεν είχατε ακούσει μέχρι τώρα για αυτό.
Το χωριό είναι ιδανικό για μια κυριακάτικη βόλτα, μιας και συνδυάζει την εγγύτητα στο Ηράκλειο και την πληθώρα αξιοθέατων. Ουσιαστικά ο Άγιος Θωμάς απλώνεται ανάμεσα σε δύο λόφους. Στο λόφο της Γριάς Μάντρας και τον λόφο Καβαλάρη.
Στους πρόποδες του λόφου της Γριάς Μάντρας υπάρχει ανδριάντας του ήρωα της περιοχής Λόγιου που αποτέλεσε φόβο και τρόμο των Τούρκων. Από εδώ ξεκινάει ένα πανέμορφο πέτρινο μονοπάτι κάτω από τη σκιά πανύψηλων δέντρων που οδηγεί στην κορυφή του λόφου. Λίγο πριν φτάσετε στην κορυφή θα συναντήσετε τους ρωμαϊκούς τάφους. Πρόκειται για 6 τάφους της ρωμαϊκής περιόδου οι οποίοι είναι λαξευμένοι μέσα σε βράχους. Οι εικόνες εδώ είναι εντυπωσιακές και θα μείνουν χαραγμένες στη μνήμη σας, μιας και δεν είναι συνηθισμένες στην Κρήτη. Κάποιοι βράχοι έχουν γείρει από παλιότερο σεισμό, και η εικόνα τους είναι ακόμη πιο περίεργη μιας και οι είσοδοι των τάφων κοιτάζουν προς το έδαφος. Συνεχίζοντας προς την κορυφή του λόφου, συναντάμε το γραφικό εκκλησάκι του Αφέντη Χριστού (του Σωτήρος για τους εκτός Κρήτης), ενώ η θέα του χωριού από εδώ ψηλά προς τον απέναντι λόφο με τα σπίτια με τις κόκκινες σκεπές στα πόδια του, κόβει την ανάσα.
Ο άγιος Ιωάσαφ
Βρίσκεται στην περιοχή της Παναγίας Κεράς στο δρόμο για τον οικισμό Αρδάχτια του Αγίου Θωμά, μια περιοχή που σε κάθε της σημείο κρύβει κι ένα αρχαιολογικό θησαυρό, κάποιο λαξευμένο βράχο με τάφο, κάποιο ιερό ή κάποιο άλλο σε χρήση λαξευμένο χώρο, φαινόμενο μοναδικό σε ολόκληρη την Κρήτη σε τόσο μεγάλη έκταση. Ο βράχος που κρύβει τον ναό του Αγίου Ιωάσαφ μάλλον προϋπήρξε αρχαίος τάφος κάποιου επιφανούς προσώπου της πόλης Πάννονα, ο οποίος με την έλευση του Χριστιανισμού στην Κρήτη μετατράπηκε σε ναό.
Στο ναό κατηφορίζουμε με πέτρινα σκαλοπάτια από τον κεντρικό δρόμο και λίγο πριν μπούμε στο ναό συναντάμε στα δεξιά μας ένα ακόμα σπήλαιο μια φυσική σχισμή μεγάλου βάθους στον ασβεστολιθικό βράχο της περιοχής που όπως φαίνεται κατά την
αρχαιότητα χρησιμοποιήθηκε κι αυτό για λατρευτικούς σκοπούς. Εξωτερικά του ναού υπάρχουν πολύ όμορφα δέντρα και η όλη περιοχή είναι πνιγμένη στο πράσινο που χαρίζουν οι δρύες και άλλα δέντρα της περιοχής. Το εσωτερικό του λαξευμένου βράχου, αν και λιτό, είναι εξ’ ίσου εντυπωσιακό με την Αγία Τράπεζα να είναι κι αυτή από πέτρα.Ο βίος του Αγίου Ιωάσαφ είναι από τους πιο εντυπωσιακούς που υπάρχουν και κινείται μέσα στη σφαίρα της φαντασίας και της πραγματικότητας ταυτόχρονα. Υπήρξε λαμπρός βασιλιάς των Ινδιών και η ζωή του σε πολλά σημεία ταυτίζεται απολύτως με τη ζωή του Βούδα. Εκείνο όμως που είναι πραγματικά εντυπωσιακό και θα έπρεπε να αποτελέσει πεδίο μελέτης για τους αρχαιολόγους είναι η εξής λεπτομέρεια. Ο μοναδικός ναός του Αγίου Ιωάσαφ που υπάρχει βρίσκεται στον Άγιο θωμά και ίσως αυτό να μην είναι διόλου τυχαίο. Σύμφωνα με τις πράξεις των Αποστόλων ο Απόστολος Θωμάς ήταν εκείνος που ταξίδεψε στην Ινδία και κήρυξε εκεί το ευαγγέλιο. Και ίσως δεν είναι καθόλου σύμπτωση το ότι ο Άγιος που υπήρξε βασιλιάς των Ινδιών τιμάται στο μοναδικό χωριό που φέρει το όνομα του Αποστόλου εκείνου που κύρηξε στις Ινδίες, του Αγίου Θωμά.
Το όμορφο ξωκκλήσι της Παναγίας Καρδιώτισσας βρίσκεται στην καταπράσινη τοποθεσία Παναγία, λίγο έξω από τον Άγιο Θωμά. Η εκκλησία είναι κτισμένη δίπλα στον ποταμό Αξεδιανό και το χειμώνα δημιουργούνται καταρράκτες ακριβώς στο άκρο του περιβόλου της εκκλησίας, κάνοντας το τοπίο πραγματικά μοναδικό. Δίπλα υπάρχει κι ένας αναστηλωμένος νερόμυλος σε πολύ καλή κατάσταση και η Ενετική καμάρα που διέσχιζε τον ποταμό, στον οποίο υπάρχουν ακόμη τα κατάλοιπα περισσότερων από 15 νερόμυλων.
Το εκκλησάκι φέρει ίχνη τοιχογραφιών του 14ου αιώνα και κτίστηκε τον 13ο αιώνα στη θέση παλαιότερου ναού (του 7ου αιώνα), ο οποίος με τη σειρά του πιθανώς ήταν κτισμένος στη θέση αρχαίου ιερού. Το 1912 η Παναγιά έγινε προσκύνημα παγκρήτιας εμβέλειας, επειδή μετά από «όραμα» μιας γυναίκας και ανασκαφές που ακολούθησαν φανερώθηκε η εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Λόγω των πολλών πιστών που κατέφθαναν εδώ, δημιουργήθηκε σύντομα η ανάγκη για το κτίσιμο ενός ξενώνα, ο οποίος βρίσκεται στο χώρο και σήμερα.
Παναγία Κερά / Σπηλιώτισσα είναι ένας σπηλαιώδης μικρός ναός που χρονολογείται από τους προϊστορικούς χρόνους και βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό Άγιος Θωμάς στο νομό Ηρακλείου. Λέγεται, ότι είναι το κέντρο της Κρήτης και στο εσωτερικό της υπάρχει μία τσιμεντωμένη τρύπα, η λεγόμενη ‘’ Τρύπα του Άδη’’, που κατά το παρελθόν και μέχρι πριν να σφραγιστεί το συγκεκριμένο σημείο, οι ντόπιοι έριχναν αντικείμενα των νεκρών τους με αφιερώματα. Ωστόσο κατά κάποιο τρόπο, αυτή η παράδοση συνεχίζεται μέχρι και σήμερα καθώς ο ναός γιορτάζει την Τρίτη του Πάσχα και παλαιότερα γίνονταν μνημόσυνα με πασχαλινά γλυκά για τους νεκρούς.