Sistem 1 ve Sistem 2: Beyninizdeki Gizli Savaş

---
Hızlı mı Yavaş mı? Kararlarınızı Nasıl Veriyorsunuz?

Görünmez goril deneyini duymuş muydunuz? İzleyicilere beyaz giyimli oyuncuların pas sayısını sayma görevi verilirken, sahnenin ortasından bir goril geçiyor. Çoğu izleyici gorili fark etmiyor. Neden? Çünkü beyaz formalılara ve topa odaklanıyoruz, diğer şeyleri görmezden geliyoruz.

Bu deney, Nobel ödüllü Daniel Kahneman'ın "Thinking, Fast and Slow" (Hızlı ve Yavaş Düşünme) kitabında yer alıyor. Kahneman, insan beyninin düşünceleri iki farklı şekilde oluşturduğunu söylüyor: Sistem 1 ve Sistem 2.

Sistem 1: Hızlı, bilinçsiz, otomatik, sezgisel düşünceler. Hataya açık.
Sistem 2: Yavaş, bilinçli, efor gerektiren, mantıksal düşünceler. Daha güvenilir.

Kahneman'a göre düşüncelerimizin yaklaşık %95'i Sistem 1, sadece %5'i Sistem 2. Yani çoğunlukla hızlı, otomatik, sezgisel düşünüyoruz.
Örnek: Müller-Lyer illüzyonunda, okların uzunluğunu hızlıca tahmin etmek Sistem 1'dir. Ölçüp kontrol etmek ise Sistem 2.

Sistem 1 örnekleri: Uzaklık tahmini, basit matematik işlemleri, alışkın olduğumuz araç kullanımı.
Sistem 2 örnekleri: Karmaşık hesaplamalar, kimlik numarası hatırlama, ürün karşılaştırma, yoğun trafikte araç kullanma.

Sistem 1 ve 2 ayrımını anlamak, mantık hatalarından kaçınmamıza yardımcı olur. Örneğin:

1) COVID zamanı hastanedeki aşılı hasta oranı yüksek olduğunda, aşıların etkisiz olduğunu düşünmek bir Sistem 1 yanılgısıdır. Oysa toplumda aşılı oranı arttıkça, doğal olarak hastanedeki aşılı oranı da artar.
2) "Linda Problemi": Linda'nın sadece bankacı olma olasılığı, hem bankacı hem feminist olma olasılığından her zaman daha yüksektir. Ancak çoğu kişi Sistem 1 ile düşünüp yanılır.

Kahneman şöyle diyor: "Sistem 1'de düşüncelerinizin seyircisisiniz. Sistem 2'de kendi eylemlerinizin aktörüsünüz."
Önemli ve karmaşık konularda Sistem 2'yi kullanmalıyız. Kararları bir ürün gibi görmeli, üretim sürecini sorgulamalıyız. Düşüncelerimizi kendimizden ayırıp objektif değerlendirmeliyiz.
Bilimde "replikasyon krizi" vardır. Bazı çalışmalar tekrarlandığında farklı sonuçlar çıkabilir. Kahneman'ın bazı fikirleri de bu krizden etkilendi. O bile "Temeli olmayan çalışmalara fazla güvendim" dedi. Bu, kendi teorisinde bahsettiği önyargılara kendisinin de düşebildiğini gösteriyor.
Sonuç olarak, bazen hızlı (tavşan gibi), bazen yavaş (kaplumbağa gibi) düşünmeliyiz. Sezgilerimiz ve mantığımız arasında denge kurmalıyız. Ancak bu şekilde hayatın sunduğu fırsatları değerlendirebilir, tuzaklara düşmekten kaçınabiliriz.
---
Araştıran ve Yazan: Ögetay Kayalı
Kurgulayan: Alperen Çatak
Düzenleyen ve Sunan: Barış Özcan
---
🔗 Bağlantılar ve Kaynaklar:

Düşündüğünüzü sandığınız gibi düşünmüyorsunuz!

[Mehmet-TR]

Bunu tecrübeyle bilen bazı 'kötü niyetli' insanlar sizin düşünmenizi istemeden hemen imza atmanızı, cevap vermenizi isterler. Düşünmek isterken gevezelik edip ya da düşünmenin gereksizliğini vurgulayıp sizi utandırma tekniğiyle düşünme akışını bozarlar.

Çözüm: Bunu düşünmem lazım, daha sonra karar veririm, şu anda emin değilim demek çekinmeden, baskılara maruz kalmaktan etkilenmemek.

[ozlemvatansever]

Merhaba ! Bir psikoloji öğrencisi olarak söyleyebilirim ki bu tüm anlattıklarınızı Bilişsel Psikoloji dersinde ayrıntılı bir şekilde öğrenmiştik hatta birebir aynı örneklerle ve sizin bu derece yalın, açıklayıcı ve eğlencenceli anlatımınız çok hoşuma gitti !🌸 Aslında beynimizin nasıl işlediğini, kararlarımızı nasıl verdiğimizi ve diğer etmenlerin bunları nasıl etkilediğini buna reklamcılığı da örnek verebiliriz öğrenmek insanın merakını çok daha arttırıyor .

[Cevikzehra]

"Ne zaman önemli ve karmaşık bir soruya hizli cevap vermek istiyorsaniz bilin ki bir seylerin yanlis gitme olasiligi yüksektir"

[lordofturkics]

Son 2 yılda artık çok daha gençlere hitap eden videolar paylaşıyorsunuz . Videonun ortasına meme(miim) koymalar falan acayip iyi olmuş.

[motivasyonvideolar]

Yıllardır izlediğim ve kalitesini hep yükselten tek kanal. Teşekkür ederim Barış Abi.

[UsegasRoza]

Dün kitap evine gittim DANIEL KAHNEMAN kitabını alacaktım 250 tl gibi bir fiyat söylediler beynim sezgisel olarak fiyatın fazla olduğunu söyledi almadan çıktım.

[tellibaba]

Abi sırf 20 dakikalık video için kullandığın ekipmanlara efektlere ve verdiğin emeğe bak.Sen gerçek bir youtubersin

[berat]

Videonun başından beri video sonunda aslında elimde böyle saçma bir şey tutuyorum fakat farketmediniz demeni bekliyordum ama o gerçekten mikrofonmuş

[Sinemgkose]

Psikiyatristim bana küçük yaşta "üstün zekalı" tanısı koymuştu ama diğer insanlardan olan farkımı bir türlü kavrayamamıştım. Farkındaydım ama açıklayamıyordum. Bu video sayesinde anladım ki sistem 2'yi normal insanlardan çok daha fazla kullanıyorum daha çok sorguluyorum daha iyi anlıyorum çözüyorum. Hasta sorusuna da yeterli veri yok cevabını verdim. Teşekkürler Barış Özcan. Kendi düşüncelerini sayende daha iyi anladım.

[mulayim]

Harika! Hayat, ancak düşündüğümüz kadar derinlik barındırsa idi, sığlığımızın travmalarında habire havale geçirirdik sanırız! Kalbin mutlak sahibi teşekkürler! Bizi ebedi eğitimine kabul buyur!

[sene]

*Günaydın. 5 yıl önceki*
*"Hazırlanın! Yapay zeka insan zekasını geçmek üzere"*
*adlı videonun devamını lütfen getirin*

[faith.]

12:13 neden böyle düşünüyoruz?
Çünkü sadece matematiksel olarak değil birçok parametreyi göz önünde bulundurarak karar veriyoruz. Örneğin bir adamın katil olduğunu bilen birine; o adamın vergilerini ödeyen bir vatandaş mı yoksa vergilerini ödeyen katil bir vatandaş mı olduğunu sorarsak, o adamın katil olduğunu bildiği için 2. seçeneği seçecek. Matematiksel olarak vergilerini ödeyen bir vatandaş olması daha olası ama yine de farklı parametreleri göz önünde bulundurup o cevabı veriyoruz.
Bu tür durumlarda Sistem 1'i kullanmamızın sebebi de bence olayı ve durumu çok önemli görmediğimizden. Çünkü sadece bir tahmin yapmamız gerekiyor ve o tahmini ön yargılara ve tecrübelere dayanarak hızlıca cevaplıyoruz. Ve bence ön yargılar boşuna oluşmuş şeyler değil. Eğer aynı kadın hakkında feminist bir bankacı mı? yoksa feminist karşıtı bir bankacı mı diye sorsaydık, bu sefer ön yargılarımızın ve farklı parametrelerin, bizi doğru sonuca götürmesi daha olası olurdu.

[cemreozdemir]

Her hafta izliyorum ve videolarınıza kategoriler belirliyorum kendimce 😊 . Bu video bence elmas değerinde . Teşekkürler ❤

[gurbuzkocakaya]

bir terapist olarak bu bilgilendirici videoyu çektiğiniz için teşekkürler Barış hocam

[ersatoguz]

medyanın ve benzeri provokasyon araçlarının yapmamızı istediği ve çoğunlukla başardığı bir durum bu.bilinçlendirme çabanıza teşekkür ederim

[egemenerol]

Bu videonun olduğu başka bir video yapılmıştı diye hatırlıyorum hatta konuda çok benzerdi sanırım yıllardır izlerim ilk kez denk geldim :)

[laleqedimova]

Pazar sabahlarini bekleme sebebim sizin videolariniz.

[bjknarts]

Bir şey rica ediyorum @barışözcan günümüzün hastalığı olan anksiyete ile ilgili video yapabilir misiniz? Benim gibi bir çok insanın buna ihtiyacı var bununla nasıl başa çıkılır. Kafaya takmama sanatı nedir hastalık hastalığından nasıl kurtulunur gibi gibi cidden gençler olarak buna çok ihtiyacımız var. Başkasından duymak o kadar iyi gelmezde Barış Özcan dan duymak terapi gibi gelir...

[Qladiatör-uu]

Hocam böyle güzel ve faydalı bilgiler için teşekkürler😊