ΔΙΑΜΑΝΤΟΥΛΑ - Μικρασιάτικα τραγούδια (Σμύρνης)

Ο θεσμός των "Καφέ Αμάν" δείχνει καθαρά την φυσική ψυχική ροπή του Έλληνα προς τη διαφορετική από της Δυτικής Ευρώπης μουσική παράδοση των λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Όταν ήρθε η ώρα και υπό την πίεση των Βαυαρών να "Εξευρωπαϊστούν" οι Έλληνες, να υιοθετήσουν την Ευρωπαϊκή κουλτούρα αποβάλλοντας την εγχώρια, συναντούμε στο θεσμό των Καφέ Αμάν μια ιστορία αντίστασης που πρόβαλαν οι πλατιές μάζες των Νεοελλήνων στη συστηματική και βίαιη επιχείρηση αναμόρφωσης του παραδοσιακού πολιτισμικού τους χαρακτήρα. Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου και τις πρώτες του 20ου αιώνα, το Καφέ Αμάν στάθηκε, μαζί με την προλεταριακή τέχνη του Καραγκιόζη, το πιο ανθεκτικό ανάχωμα, το ισχυρότερο προπύργιο, για την υπεράσπιση της ανατολίτικης ρίζας του εγχώριου λαϊκού πολιτισμού.

Αβέβαια ισορροπημένο πάνω στη συνοριακή γραμμή Ευρώπης και Ασίας, το μικρό έθνος των Ελλήνων ταλαντεύεται ασταμάτητα ανάμεσα στα ιδανικά της Δύσης και της Ανατολής, πασχίζοντας εναγωνίως να καταλήξει σε μια δημιουργική σύνθεσή τους. Μέσα στις αίθουσες και τους κήπους των Καφέ Αμάν, η ανατολίτικη συνείδηση του ελληνικού λαού (αυτό που μάθαμε να ονομάζουμε "ρωμαίικο" και "ρωμιοσύνη") ανασυντάσσει τις δυνάμεις της για να εκφράσει την γνήσια λαϊκή ψυχή.
Όμως, στις δικές μας μέρες, που η έκβαση της αναμέτρησης έχει πλέον οριστικά και αμετάκλητα κριθεί, στην εποχή μας που τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τείνουν να εξαφανίσουν τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες από το πρόσωπο της οικουμένης κι έχουν περίπου καταφέρει να ισοπεδώσουν τις έννοιες Δύση και Ανατολή, θα πρέπει να θεωρήσουμε ένα είδος ανέλπιστου θαύματος τη συγκέντρωση στο στούντιο ηχογράφησης μιας παρέας μουσικών ικανών να αρθρώσουν ακόμη τους αυθεντικούς φθόγγους μιας παράδοσης που βυθίζεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα στα σκοτεινά λαγούμια της Ιστορίας.

Στο Σμυρναίικο αυτό τραγούδι η τελευταία μεγάλη ρεμπέτισσα, η Μαριώ.

Οι στίχοι:
Δεν μπορώ να σου μιλήσω, Διαμαντούλα μου,
δεν μπορώ να σου μιλήσω, Διαμαντούλα μου,
πάλι απόψε θα μεθύσω, αχ, μανούλα μου,
πάλι απόψε θα μεθύσω, αχ, μανούλα μου.

Το χεράκι σου να πιάσω, αχ, κουκλάκι μου,
το χεράκι σου να πιάσω, αχ, κουκλίτσα μου, ,
έλα να σε κάμω ταίρι, αχ, μανούλα μου,
έλα να σε κάμω ταίρι, Διαμαντούλα μου.