Hypericum empetrifolium ή Υπερικόν το Εμπετρόφυλλο (κοινώς βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο ή αγούδουρας)

Το Hypericum empetrifolium είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός της ΒΔ χώρας. Είναι θάμνος που μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 60 εκ., με όρθιους ή έρποντες πορφυροπράσινους διακλαδισμένους βλαστούς. Οι βιότοποι που προτιμά είναι ασβεστολιθικοί βράχοι και θαμνώνες, σε χαμηλά και μέσα υψόμετρα, έως τα 2000 μέτρα. Είναι γνωστό σε όλους, για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, ιδιαίτερα στους παλαιότερους, γιατί από το φυτό αυτό παίρναμε το βάλσαμο, ως επουλωτικό για τις ανοικτές πληγές (κυρίως από σπαθιά, οπότε και σπαθόχορτο). Ακόμη και τώρα η μάνα μου, που δεν μπορεί να το μαζέψει, ζητά και της φέρνουν ένα μπουκαλάκι βάλσαμο "για ώρα ανάγκης". Όλα τα είδη του γένους Hypericum, είναι βαλσαμόχορτα. Σε πολλά μέρη το λένε και σπαθόχορτο, στην δε Κρήτη ο "Αγούδουρας" δεν λείπει από κανένα σπίτι ακόμα και στην εποχή μας. Ανήκει στην οικογένεια Hypericaceae.
Τα φύλλα του Hypericum empetrifolium (χαρακτηριστικό γνώρισμα του είδους στο οποίο οφείλει και το όνομά του), είναι μικρά 3-15 χιλιοστά, γραμμοειδή και με αναδιπλωμένες παρυφές. Βγαίνουν ανά τρία σε σπονδύλους σε όλο το μήκος του βλαστού και φέρουν μαύρα στίγματα.
Τα ακτινόμορφα και ερμαφρόδιτα άνθη έχουν έντονο κίτρινο χρώμα και σχηματίζουν ταξιανθία σε σχήμα κορύμβου στην κορυφή του βλαστού. Ο κάθε κάλυκας του άνθους έχει 5 σέπαλα ενωμένα στη βάση και η στεφάνη αποτελείται από 5 ελεύθερα πέταλα στενά και μακρύτερα από τα σέπαλα. Η ωοθήκη είναι επιφυής, με 3 καρπόφυλλα και οι στήμονες είναι πολυάριθμοι, με μήκος που φτάνει και τα 8 εκ. και βγαίνουν κατά δέσμες, ενωμένοι στη βάση τους.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τον Ιούνιο. Μετά το πέρας της άνθησης στην κορυφή κάθε βλαστού παραμένουν χιλιάδες μικροσκοπικοί σπόροι (φραγμορραγείς κάψες, σπάνια σαρκώδεις, διαρρηκτές ή αδιάρρηκτες) έτοιμοι για διασπορά, ενώ το επόμενο χρονικό διάστημα το φυτό παραμένει συρρικνωμένο.
Η ετυμολογία του γένους των Υπερικών (Hypericum υπέρ + εικών), οφείλεται ίσως (το "ίσως" έχει σχέση με το γιατί το ονόμασαν έτσι οι αρχαίοι) στην παρουσία μαύρων αδένων, παρόμοιων με ένα κέντημα, που υπάρχουν στα άνθη πολλών ειδών αυτού του γένους.
Το όνομα του είδους empetrifolium οφείλεται στο Empetrum (φυτό που έδωσε το όνομά του στη οικογένεια Empetraceae) + folium= φύλλο.
Το Hypericum empetrifolium δηλαδή, είναι ένα Υπερικόν, ένα βαλσαμόχορτο, που ξεχωρίζει από τα άλλα Υπερικά, γιατί έχει φύλλα που μοιάζουν με τα φύλλα ενός άλλου γένους φυτών, των Empetrum.
Το φυτό αντέχει στην ξηρασία, έχει χαμηλές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία και σε συνδυασμό με την όμορφη και παρατεταμένη ανθοφορία, την άνοιξη ξεχωρίζει στις πλαγιές, με τα χρυσοκίτρινα πολυπληθή άνθη του. Είναι εξαιρετικό μελισσοτροφικό και ταυτόχρονα φαρμακευτικό. Από τα άνθη και τα φύλλα συλλέγεται μία ουσία, η υπερικίνη, η οποία έχει ευρεία χρήση στη φαρμακευτική. Από την αρχαιότητα γνώριζαν τις φαρμακευτικές ιδιότητές του (Διοσκουρίδης, Ιπποκράτης, Γαληνός). Έχει ευρεία χρήση στα φάρμακα για το άγχος και τις μολύνσεις του δέρματος, καθώς και στα αντικαταθλιπτικά. Το 1997, μετά από ένα σχετικό πρόγραμμα του ABC News, το Hypericum έγινε το πιο δημοφιλές φυτό (λέγε με απλά "πρόζακ"). Χρησιμοποιείται επίσης ως αντισπασμωδικό και βελτιωτικό της ποιότητας του ύπνου σε αϋπνίες (το 1994 στη Γερμανία συνταγογραφήθηκε για 20 εκατομμύρια ασθενείς).
Στη χώρα μας υπάρχουν περίπου 40 είδη φυτών του γένους Hypericum και μάλιστα μερικά καλλιεργούνται ειδικά για την παρασκευή αιθέριων έλαιων, και για φαρμακευτική χρήση, όπως το Hypericum perforatum (σπαθόχορτο). Σε μεγάλες δόσεις είναι δηλητηριώδες για ζώα που βόσκουν. Οι παλιοί γνώριζαν τα σημάδια αυτής της δηλητηρίασης (ερεθισμός του δέρματος, τρίψιμο της οπλής στο έδαφος, περίεργο κούνημα και τρίψιμο του κεφαλιού, περιστασιακή αδυναμία των πίσω άκρων, λαχάνιασμα, εξαντλητικό κυκλικό τρέξιμο... Ολόκληρη επιστήμη που χάνεται).

[geopap]

Το φυτό που βλέπω στο βίντεο είναι διαφορετικό από το Σπαθόχορτο που μαζεύω, δεν γνωρίζω εάν υπάρχουν πολλές ποικιλίες του φυτού.

[ελπίς-ψρ]

Αυτό δεν είναι σπαθόχορτο. Τουλάχιστον όχι αυτό που ξέρουμε εδώ στην Ελλάδα