ΜΙΑ ΒΡΑΔΙΑ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΑΛΗ - Σ.ΞΑΡΧΑΚΟΣ - Ν.ΓΚΑΤΣΟΣ

Ιστορία
Η ιστορία της ξεκινάει από την ομώνυμη πόλη που ίδρυσαν οι Ίωνες άποικοι. Η Έφεσος διοικήθηκε από βασιλείς και τυράννους και το 650 π.Χ. καταστράφηκε από τους Κιμμέριους. Χωρίς να σταματήσει όμως η συνέχεια της, η πόλη αναδείχθηκε σε μία από τις ηγέτιδες πόλεις της Μ. Ασίας. Τον 6ο π.Χ. την κατέλαβε ο Λυδός βασιλιάς Κροίσος κι από τον Ηρόδοτο μαθαίνουμε ότι εντυπωσιασμένος με την πόλη χρηματοδότησε το ναό του Αρτεμίσιου, ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Η Έφεσος έλαβε μέρος στους Μηδικούς Πολέμους ως τμήμα της Αθηναϊκής Συμμαχίας κι αργότερα αποστατώντας πήγε με το μέρος των Σπαρτιατών.

Η Αρχαία Έφεσος (Σχέδιο Π.Αγιακάτσικας) 1. Πύλη της Μαγνησίας, 2. Βουλευτήριο ή Ωδείο, 3. Βουλή, Πρυτανείο, 4. Οδός Κουρήτων, 5. Λουτρών Σχολαστικίας (Θερμές πηγές), Δημόσια αποχωρητήρια, Οίκοι ανοχής. 6. Οικίες οδού Κουρήτων, 7. Βιβλιοθήκη Κέλσου, Πύλες του Μαζαίου και Μιθριδάτη, 8. Εμπορική αγορά, 9. Θέατρο, 10. Αρκαδιανή Οδός, 11. Λιμάνι (σήμερα υπάρχουν προσχώσεις), 12. Θέατρο και Γυμνάσιο, 13. Βασιλική της Παναγίας, 14. Στάδιο, 15. Δρόμος προς Κουσάντασι (Νέα Έφεσος)

Ακολούθως την κατέλαβαν οι Πέρσες (386π.Χ.) και κατόπιν την απελευθέρωσε ο Μ. Αλέξανδρος (334π.Χ). Η πόλη περιήλθε στο Λυσίμαχο βασιλιά της Θράκης. Το 1ο αι. π. Χ η Έφεσος γίνεται Ρωμαϊκή επαρχία και πρωτεύουσα της Επαρχίας της Ασίας. Την εποχή εκείνη έχει υπολογισθεί ότι είχε 250.000 κατοίκους! Το 53 π.Χ. έρχεται για πρώτη φορά ο Απόστολος Παύλος, ο οποίος έζησε 3 χρόνια στην πόλη. Επίσης στη πόλη έζησε κι ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Κατά την παράδοση η Θεοτόκος απεβίωσε στην πόλη. Το 3ο αι. μ. Χ η παρακμή της πόλης έρχεται με τις προσχώσεις στο λιμάνι που τελικά σήμερα απέχει 10 χμ! Κατά τη βυζαντινή περίοδο ως τον 7ο αι. μ.Χ. η πόλη ακόμη κρατάει την αίγλη της. Το 401 μ.Χ. ο Ιωάννης Χρυσόστομος έκλεισε το περίφημο Αρτεμίσιο κι αργότερα ο Ιουστινιανός πήρε και μετέφερε μάρμαρα και ογκόλιθους για την οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

Τον 5οαι.π.Χ στην Έφεσο έγιναν δύο σημαντικές σύνοδοι της Εκκλησίας. Τον 6ο αι. ο Ιουστινιανός χτίζει τον ναό του Αγίου Ιωάννου κατά την παράδοση πάνω στον τάφο του Ευαγγελιστή και το ισχυρό Κάστρο όπου αργότερα αναπτύχθηκε η σημερινή πόλη Seljuk (Παλαιά Έφεσος -- το Κάστρο). Με την κατάκτηση όπως της περιοχής από τους Σελτζούκους (1130 μ.Χ.) η εκκλησία μετατράπηκε και λειτουργούσε ως τζαμί.