P10. Η ιστορική κατανόηση της θεολογίας του Παύλου (Ο απ. Παύλος ΓΙΑ ΨΑΓΜΕΝΟΥΣ)

− Ποια είναι η καρδιά της θεολογίας του Παύλου;
− Ποια είδη θρησκευτικών αντιλήψεων βρίσκουμε στις επιστολές του;

Σίγουρα ο απόστολος Παύλος έχει επηρεάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τη χριστιανική παράδοση,
που μας είναι δύσκολο να το αποτιμήσουμε πλήρως.
Θα προσπαθήσουμε, όμως, να χαρτογραφήσουμε το πώς κατανόησε τη θεολογία του η ευαγγελική Μεταρρύθμιση τον 16ο αιώνα.

Πριν τη Μεταρρύθμιση, η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία δίδασκε ότι η σωτηρία απαιτούσε τη χάρη του Θεού αλλά και την ανθρώπινη αξία.
Σύμφωνα με αυτήν τη διδασκαλία, η δικαίωση αποτελεί μια μακρά διαδικασία μέσω της οποίας ο Θεός εμφυσά τη χάρη Του σε σένα.
Αυτή η χάρη σου επιτρέπει να γίνεις περισσότερο δίκαιος πράττοντας καλά έργα.
θα δικαιωθείς πλήρως και θα σωθείς όταν κάνεις αρκετά καλά έργα, ώστε να θεωρηθείς δίκαιος/η σύμφωνα με τον νόμο του Θεού.

Καθώς, όμως, οι Μεταρρυθμιστές, Μαρτίνος Λούθηρος, Ούλριχ Ζβίγγλιος και Ιωάννης Καλβίνος, μελέτησαν τις επιστολές του Παύλου, έφθασαν στο συμπέρασμα ότι η ερμηνεία της Καθολικής εκκλησίας ήταν λάθος.

Έτσι, ακολούθησαν τη διδασκαλία του Αυγουστίνου που έλεγε ότι η δικαίωση σου παρέχεται από τον Θεό άμεσα και ολοκληρωτικά χωρίς να εξαρτάται από τα έργα σου και δεν είναι μια μακρόχρονη διαδικασία της προσπάθειάς σου.
Ο αγιασμός σου, δηλαδή το να ζεις σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, επακολουθεί της δικαίωσής σου και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής σου.
Η δικαίωσή σου, όμως, είναι η νομική διακήρυξη του Θεού ότι σε έχει αθωώσει από την ενοχή της αμαρτίας και σε έχει ντύσει με τη δικαιοσύνη του Χριστού.
Αυτή η θεολογική ιδέα έγινε γνωστή ως sola fide –μόνο με την πίστη– δικαιώνεσαι μόνο με την πίστη σου στον Χριστό και όχι με την πίστη σου συν τα καλά σου έργα.

Χωρίς αμφιβολία, οι Μεταρρυθμιστές έφτασαν σ’ αυτήν τη διαπίστωση διαβάζοντας τις επιστολές τού Παύλου.
Στην αρχαία εκκλησία, κάποιες ομάδες Ιουδαίων πιστών, γνωστοί ως «Ιουδαΐζοντες», ισχυρίζονταν και αυτοί ότι η σωτηρία τους ήταν το αποτέλεσμα του συνδυασμού της θείας χάρης και των έργων τους.
Ο Παύλος, όμως, αντιτάχθηκε στον νομικισμό αυτό και επέμεινε ότι η δικαίωσή του ήταν ένα μοναδικό γεγονός που έλαβε χώρα ανεξάρτητα από τα έργα του.

Στα μάτια των μεταρρυθμιστών, ο νομικισμός της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας αντιστοιχούσε χονδρικά στον νομικισμό των Ιουδαϊζόντων και το sola fide το δικό τους στηριζόταν στη διδασκαλία του Παύλου.
Έτσι, οι Μεταρρυθμιστές θεώρησαν ότι ο Παύλος έχτισε τη θεολογία του αρχικά γύρω από τη διαδικασία με την οποία η σωτηρία του Χριστού εφαρμόζεται στη ζωή σου, το ordo salutis.

Στην παράδοση της Μεταρρύθμισης, οι περισσότεροι Διαμαρτυρόμενοι πιστεύουν ότι η "δια πίστεως δικαίωση" αποτελεί την πιο σημαντική ιδέα στη θεολογία του Παύλου.
Είναι, με άλλα λόγια, ο πυρήνας της θεολογίας του.
Φυσικά, με την πάροδο των χρόνων, οι Διαμαρτυρόμενοι αντιλήφθηκαν ότι ο Παύλος τόνιζε
και άλλα πράγματα εκτός από τη δικαίωση δια πίστεως μόνο.

Τον απασχολούσε, όμως, ακόμη περισσότερο η μακραίωνη ιστορία της λύτρωσης του Θεού, το historia salutis που έφτασε στο αποκορύφωμά της με τον θάνατο και την ανάσταση του Χριστού.
Ακόμα και σήμερα, πολλοί Διαμαρτυρόμενοι δεν εκτιμούν σωστά την ιστορία της σωτηρίας ως το κέντρο της θεολογίας του Παύλου.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ήρθε στο προσκήνιο μια άποψη που συμπληρώνει και τη μια και την άλλη άποψη ως το κέντρο της θεολογίας του Παύλου.
Αυτή είναι η “εσχατολογική προσέγγιση στη θεολογία του Παύλου”.

Είναι, βέβαια, αλήθεια ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν προταθεί πολλές άλλες ερμηνείες της θεολογίας του Παύλου.
Κάποιοι εξέχοντες θεολόγοι έχουν εκφράσει την άποψη ότι η θεολογία του στόχευε στο να συγχωνεύσει την Ιουδαϊκή του παράδοση με την Ελληνική φιλοσοφία.
Άλλοι έχουν δει στη θεολογία του Παύλου, κατά κύριο λόγο, μια ηθική φιλοσοφία, μια παρότρυνση για ηθική ζωή απέναντι στα πάθη της σάρκας.
Ακόμα, άλλοι θεωρούν ότι η θεολογία του Παύλου είχε επηρεαστεί πολύ από ελληνιστικές μυστηριακές θρησκείες ή από τον ιουδαϊκό αποκαλυπτισμό.
Μερικές από αυτές τις απόψεις παρέχουν κάποια δυναμική ανάλυσης για τη θεολογία του, καμία όμως απ’ αυτές δεν έχει βοηθήσει τόσο όσο η εσχατολογική άποψη.

Ο όρος «εσχατολογία» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «έσχατος», δηλαδή «τελευταίος».
Έτσι, εσχατολογία είναι η διδασκαλία που αφορά τις εξελίξεις του τέλους, το τέλος των καιρών.
Η Παλαιά Διαθήκη συχνά χρησιμοποιεί όρους όπως «τελευταίες ημέρες» ή «ημέρες του τέλους» για να αναφερθεί στην κορύφωση της ιστορίας τής σωτηρίας που επρόκειτο να λάβει χώρα, όταν ο Μεσσίας θα ερχόταν τελικά στη γη.
Και σε αρκετές περιπτώσεις, η Καινή Διαθήκη παραπέμπει στην εκπλήρωση των παραπάνω ελπίδων στο πρόσωπο του Ιησού, του Μεσσία.