Ραψωδία των βράχων - Φρ Τζιόβας

Ραψωδία των βράχων - Φρ Τζιόβας. Απαγγέλουν η Γιολάντα Καπέρδα και ο Γιώργος Νάκος.
ΣΤΙΣ 15 ΙΟΥΛΙΟΥ 1943.—H καταστροφή τών Ασπραγγέλων στο Κεντρικό Ζαγόρι τής Ηπείρου. Οι Γερμανοί πυρπόλησαν και κατέστρεψαν ολοκληρωτικά το χωριό στις 15 Ιουλίου 1943 και δολοφόνησαν ένα αντρόγυνο έξω από το χωριό. «Το καλοκαίρι του 1944, οι Γερμανοί σε ένα από τα πολλά μπλόκα που κάνανε στο καμένο χωριό, συνέλαβαν δεκαεννιά άτομα, νέους και γέρους, και τους έριξαν στα υπόγεια τής Ζωσιμαίας Σχολής που την είχαν μετατρέψει σε φυλακή.
Οι συλληφθέντες έμειναν εκεί για καιρό αλλά τελικά διασώθηκαν. Μαρτυρία, Η ραψωδία τών βράχων σε πεζό: «.....Είδαμε τους καπνούς να ανεβαίνουν πάνω από το ψηλό βουνό που έκρυβε το χωριό. Μας έκαιγαν. Τι θα γινόμαστε χωρίς σπίτι μέσα στο χαλασμό του κόσμου; Τρυπώσαμε σε σπηλιές τής χαράδρας και τις γεμίσαμε βόγγους και μοιρολόγια. Κι αυτές με τη σειρά τους μας γέμισαν ψύλλους και τσιμπούρια γιατί εκεί ήταν μαντριά γιδιών. Σ΄ αυτή τη δυστυχία μας χαλκεύτηκε μια θαυμάσια ομοψυχία΄ γίναμε όλοι οι χωριανοί ένα. Μοιάζαμε με πολυάριθμη τσιγγάνικη οικογένεια.
Δεν μας χώριζαν τώρα φράχτες και ξερολιθιές.. Το δειλινό καταλάγιασαν οι καπνοί. Τα σύρματα δούλεψαν και μήνυσαν πως οι Γερμανοί αποσύρθηκαν. Κάμποσοι πήραμε την απόφαση και γυρίσαμε. Το ρεύμα τού αέρα κατέβαζε από το χωριό στη χούνη που βαδίζαμε, αηδιαστικές μυρουδιές που κράτησαν βδομάδες, από ψημένα γατιά, ποντίκια, κότες, φίδια, δέρματα.
Τα ουράνια πασπάλιζαν λεπτότατη στάχτη. Τι απόμεινε; Ο νους μου δεν πήγαινε στο αύριο, στην επιβίωση΄ σταματούσε η ζωή στα χτεσινά. Προχωρούσα σα χαμένο κορμί, πες πως έβλεπες ένα σκιάχτρο, γιατί ήξερα τι θα βρω. Οι άλλοι έλπιζαν και πατούσαν σταθερά. Όπως τα φαντάστηκα ήταν. Από τα εκατόν τριάντα καστρόσπιτα έκαψαν τα εκατόν δώδεκα συν το σχολειό, την εκκλησιά και το Μοναστήρι.
Δύο γριές που είχαν μείνει, βρέθηκαν μισότρελες και μισοψημένες κι έξω
από το χωριό τα κουφάρια ενός αντρόγυνου που έγινε στόχος τών
δολοφόνων...Σκεφτείτε να πέφταμε στα χέρια τους!»