Orobanche mutelii ή Οροβάγχη του Μούτελ

Η Orobanche mutelii είναι μονοετές φυτό με ύψος από 15 έως 25 εκ., φυτικό παράσιτο που ανήκει στην οικογένεια Orobanchaceae. Τη δυσμενή περίοδο παραμένει με μορφή σπόρου εντός του εδάφους, περιμένοντας την άνοιξη για ξεπροβάλλει ο όρθιος και λεπτός κυλινδρικός άξονας του στελέχους, συχνά διακλαδισμένος, με μεγέθυνση στη βάση. Αυτό το στέλεχος είναι πάντα ανθοφόρο, χωρίς όμως να περιέχει χλωροφύλλη, με αποτέλεσμα να γίνεται καφέ όταν στεγνώσει. Έχει ευρεία εξάπλωση στην λεκάνη της Μεσογείου, στην Υπερκαυκασία, στην Ανατολία, στη Μικρά Ασία και στη Βόρεια Αφρική (περιοχή του Μαγκρέμπ). Θα το συναντήσουμε σε βιότοπους όπου αναπτύσσονται τα είδη των ξενιστών γενών, αλλά και σε γκρεμούς, σε γυμνά και ξηρά λιβάδια και σε φρυγανότοπους με προτιμώμενο υπόστρωμα το ασβεστολιθικό με βασικό pH και υψόμετρο έως 1000 μέτρα. Στην αγγλική βιβλιογραφία θα το συναντήσουμε ως Dwarf Broomrape, Mutel's Broomrape.
Συνώνυμα Phelipanche mutelii.
Τα φύλλα είναι λιγοστά με πλάτος 3-4 χιλ. και μήκος 8 - 10 χιλ., τα οποία μειώνονται σε σπειροειδείς κλίμακες και γενικά έχουν λογχοειδή σχήματα.
Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα, ζυγόμορφα, με μήκος 15 έως 22 χιλ. αρκετά μικρά που ποικίλλουν στο χρώμα από βαθύ ιώδες έως ανοιχτό μοβ. Δεν έχουν χλωροφύλλη και βασίζονται σε άλλα φυτά για να τους παρέχουν ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Η στεφάνη και ο κάλυκας είναι πενταμερείς (4 σέπαλα συγκολλημένα 2 με 2 με μια τριγωνική βάση και μια μακρά νηματοειδή επέκταση). Η μπλε - ιώδης στεφάνη του άνθους, με μέγεθος 16 - 20 χιλ., είναι απλή και αποτελείται από έναν κυλινδρικό σωλήνα που καταλήγει σε διπλό πτερύγιο. Από τα δύο χείλη το πάνω είναι λίγο πολύ ολόκληρο, ενώ το κάτω είναι ακρωτηριασμένο και τριχοειδές με λοβούς λίγο πολύ ίσους μεταξύ τους. Οι ταξιανθίες έχουν σχήμα ακίδας, με μήκος 6-15 εκ. και πλάτος 1 - 1,5 εκ. και με τα άνθη να βρίσκονται σε κάποια απόσταση. Τα βράκτια της ταξιανθίας είναι ωοειδή. Ανθίζει από Μάρτιο έως Μάιο.
Ο καρπός είναι μια κάψα με σχήμα ωοειδές και μέγεθος 7 - 12 χιλ. Οι σπόροι, μικροσκοπικοί σε μέγεθος, έχουν χρώμα μαύρο. Η επικονίαση γίνεται μέσω εντόμων (εντομογαμική επικονίαση). Οι σπόροι που πέφτουν στο έδαφος, αφού μεταφερθούν για λίγα μέτρα από τον άνεμο στη συνέχεια διασκορπίζονται κυρίως από έντομα όπως τα μυρμήγκια.
Το Orobanche mutelii, όπως και όλα τα φυτά του ίδιου γένους, δεν περιέχουν χλωροφύλλη, επομένως έχουν συγκεκριμένα όργανα για να τρέφονται με το χυμό άλλων φυτών. Στην πραγματικότητα, οι ρίζες τους είναι εφοδιασμένες με έναν ή περισσότερους ακροδέκτες συνδεδεμένους με τις ρίζες του ξενιστή για τη λήψη θρεπτικών ουσιών. Επιπλέον, ο παρασιτισμός του Orobanche mutelii είναι τέτοιος που ακόμη και οι σπόροι χρειάζονται την παρουσία των ριζών του φυτού ξενιστή για να βλαστήσουν. Αλλιώς τα νεαρά φυτά προορίζονται για πρόωρο εκφυλισμό. Παρασιτούν σε φυτά ορισμένων καλλιεργούμενων ειδών (κάνναβη, Solanum, Nicotiana και Zea) και γενικά των Leguminosae, των Labiatae και των Compositae.
Το όνομα του γένους Orobanche (=Οροβάγχη) προέρχεται από τη σύνθεση δύο ελληνικών λέξεων: "όροβος + άγχω".
(όροβος = λόγια ονομασία του ετήσιου κτηνοτροφικού φυτού όροβος ο κοινός, που σύμφωνα με τη σύγχρονη ταξινόμηση ανήκει στην οικογένεια φαβίδες, καθώς και τού καρπού του, το ρόβι. Πρόκειται πιθανόν για δάνειο από κάποιο ιδίωμα της Μικράς Ασίας ή της ανατολικής Μεσογείου και συνδέεται αφ' ενός με το φυτό ερέβινθος και αφ' ετέρου με το λατ. ervum «όροβος, φακή».
Άγχω (=πνίγω) λόγω του παρασιτισμού των φυτών του γένους, επί του γένους Vicia.
Το όνομα του είδους mutelii δόθηκε τιμώντας τη μνήμη του Γάλλου βοτανολόγου Pierre Auguste Victor Mutel (1795-1847).
Τα συγκεκριμένα φυτά τα φωτογράφησα στις 28 Απριλίου 2020 στην Κιάφα της Μάνδρας Αττικής.

Μάνδρα, 15-12-2020