Samsun Bafra Alaçam -Debreli Hasan

 Haksızlık, gelmeye görsün insanoğlunun başına, coşar deli yürek eşkiyalığı ilan eder. Dedem derdi ki: Bu Balkanlar’da insan, ya sevda ya haksızlık ya da zulüm gelirse çıkar dağlara. Dağları dolanır.Geceleri dalar zifir karanlıklara,ilikler üşür zemheri ayında. Yeter ki haksızlığa uğramasın bu yürek, işte o zaman eşkiyalık yaraşır bu dünyaya…

                 Hasan’ın, Yunanistan’ın Selanik ili Kayılar kasabası Debre köyünde  doğduğu söylenir. (Tahmini olarak 1870-1925 yılları arasında) Kayılar,Drama, Serez,Kavala-Sarışaban yörelerinde yaşamıştır.Uzun askerlik zamanında komutanı tarafından haksızlığa uğrar, dayak yer ; bu zulme dayanamaz çeker silahını vurur komutanı, kaçar askerden.Gelir memleketi Debre’ye …

                  Müfreze arkasında... Duramaz memlekette ...Bilir ki yakalanırsa sonu  darağacı...

Pişman olsa da neye yarar, olan olmuştur bir kere. Alır martinini eline, çıkar Balkanlar’a. Ant içer: Zulme uğrayana, yoksula, garibana yardım edecek, zenginden alıp  fakire verecek.  Namı yürür  “Bizim Hasancık” diye.

                   Nasıl biridir diye sorarsanız? Samsunlu araştırmacı Baki Sarısakal’a göre: Orta boydan biraz kısa,kemikli ve değirmi bir yüz,şeftali kırmızı yanaklar,Orta Asya tipi çekik gözler, parlayan kapkara  göz bebekleri, dikbaşının tepe kısmı ustura tıraşlı, bıyıklar pala. Üzerinde bürümcü gömlek, köşeleri işlemeli kuşak,potur pantolon, ayağında mest pabuçlar, elinde yanke tüfeği.  Hakiki adı Peady-Martini-Henry olan ,bizim kısaca “Martini” dediğimiz tüfek...

                    Ve Hasan Eşkıya olur .Yanında bir tek Kara Kedi dediği arkadaşı vardır. Debreli Hasan eşkıya olur; ama bildiğimiz eşkiyalardan değil. Halkın parasını çalanlardan hiç değil. Debreli Hasan, o dönem milleti soyan, haksız yere milletin parasını alan,sırtından geçinen zenginleri soyar. Paraları halka dağıtır. Topladığı paralarla Drama Köprüsü’nü yaptırdığı söylenir. Söylence böyle olmasına rağmen, Drama‘da böyle bir köprünün olmadığı görülmüştür. Drama Köprüsü’nün,Drama köyleri Nusretli ve Kozlu köy arasında bulunan bir su kemeri olduğu  son yapılan araştırmalardan anlaşılmaktadır.

                     Gücü yetmeyip de  evlenemeyen sevdalıların kavuşmasını sağlar. Evlenmek için İskeçe pazarına danasını satmaya götüren gence, yardım ederek  danasını sattırmaz. Ve  onu evlendirir.Rum zenginlerinden Yargo  Çorbacı’yı soyar. Yargo,”Bıktım şu dağdaki Hasan eşkiyasından bir türlü İzmir’e mallarımı götüremiyorum,”diye söylenir. Etraftaki esnafın, “Be… Yargo, Balkanlarda Debreli’den kaçarken, İzmir dağlarında Çakırcalı Mehmet Efe’ye  rastlarsın,” diye söyledikleri bilindiğinden. Debreli Hasan’ın  Çakırcalı ile aynı zaman diliminde yaşadığı tespit edilmiştir.

                     Bacısı  Esma, Kayılar kasabası Erdumuş köyünde oturmaktadır. Arada onu dolaşmaya  gittiği bir gün müfreze, Debre’de köye tuzak   kurar. Yareni, arkadaşı, kızanı, Kara Kedi yakalanır. Drama Mahpusanesi’ne gönderilir. Depreli’nin sevdalandığı vardır, Drama Kozlu köyünde. Anlatılanlara bakılırsa Debreli, bu köyde bir kızla nişanlıymış. Lakin daha sonra dağa çıkınca, “Ben bu kızla evlenirsem ona kötülük yaparlar,” diye düşünüp evlenmekten vazgeçmiş. Genç kız, uzun bir müddet onu beklemiş. Hatta şöyle bir türküyle haber verir , sevdiği Hasan’ına:

Kozlu köy gülleri ,de bre Hasan ilk yazın açaçak,

İzin ver bana sevdiğim vaktim(iz) geçeçek.

Debreli, en sonunda kızcağıza “Artık beni bekleme, başkasına varıp evlen,” diye haber göndermiş.

Düğününe de gizlice gelip yedi tane bilezik (veya beşibirlik) takmış. Anlayacağınız, böyle de 

sevdasını yüreğine bastırıp ayrılabilecek kadar da delikanlıymış.Balkan Günlüğü  araştırmacının

dediğine göre, Bafralı Hüseyin Erdoğan’dan dinlediği , Debreli Hasan türküsüne ek olarak

 bazı yörelerde söylenmektedir:

Kozlu köy deresinde bre Hasan (üç) silah patladı.

(Te be) koşun bakın Debreli Hasan kimi hakladı.

At martiniyi bre Hasan dağlar dinlesin.

Kozlu köy deresinde bre Hasan Kara Kedi dinlesin.

  Makedon dağlarının Debreli'si sonunda padişah affına uğrar. Veya söylentiye göre mübadelede, güvenlik güçlerinin elinden kaçmayı başarır ve Türkiye'ye göç eder.

Debreli Hasan  hakkında anlatılanların ortak özelliği, hiç kimsenin tam olarak nereli olduğu , ne  zaman ve nerede öldüğü, mezarının nerede olduğu bilinmemesidir.Samsun Bafra ilçesinde Nebyandağı’na yerleştiği,  araştırmacı  Rahmi Özen tarafından  rivayet edilir. Ama ne olursa olsun ,Yunan çetelerinin baskısına karşı Türk köylerini savunmuş ve kahramanlaşmıştır.                   “Dramalı Hasan”türküsü onun adına yakılmış, söylenmiştir.
                   
yazar: Ferhat GÜNDOĞDU (Medya Keşan)