21η Απριλίου 1967, 30 χρόνια μετά - Το Πολιτιστικό έγκλημα της Χούντας

Πενήντα οκτώ χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ημέρα της επιβολής της στρατιωτικής δικτατορίας των συνταγματαρχών, την 21η Απριλίου 1967. To Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει μια επετειακή εκπομπή του 1997 που γυρίστηκε 30 χρόνια μετά, με θέμα το μεγάλο πλήγμα που συντελέστηκε στον πολιτισμό του τόπου μετά την επιβολή της δικτατορίας την 21η Απριλίου 1967.

Η εκπομπή του 1997, με τη Ρένα Θεολογίδου, παρουσιάζει μέσα από ποικίλες εκφάνσεις της πολιτιστικής ζωής του τόπου τον προπαγανδιστικό εθνικολαϊκιστικό χαρακτήρα που είχε υιοθετήσει η απριλιανή δικτατορία σε βαθμό που προσέβαλλε την ποιότητα και την ευαισθησία της ελληνικής κοινής γνώμης. Επισημαίνεται ότι η επιβολή της Χούντας ανέκοψε βίαια την πνευματική αναγέννηση της δεκαετίας του ’60 στην Ελλάδα, επιβάλλοντας μια αισθητική εθνικοπατριωτικών εξάρσεων κακού γούστου και αναστέλλοντας την ανάπτυξη κάθε μορφής πολιτισμού και ελεύθερης σκέψης .

Ο Μίκης Θεοδωράκης, μαέστρος της πολιτιστικής άνοιξης που προηγήθηκε της Χούντας, μιλά για το καίριο πλήγμα που κατάφερε το δικτατορικό καθεστώς στον πολιτισμό, καθιστώντας την «ασχήμια» κυρίαρχη σε κάθε έκφανση αυτού του τομέα. Αντιπαραβάλλει την έντεχνη λαϊκή μουσική των προηγούμενων χρόνων, που αναπτύχθηκε χάρη στη μελοποίηση έργων Ελλήνων ποιητών και λειτουργούσε ως διέξοδο εκφραστική για το λαό. Πλάνα από τις γιορτές πολεμικής αρετής της χούντας στο Καλλιμάρμαρο, αλλά και από εκδηλώσεις όπως η Ολυμπιάδα Τραγουδιού, αποτυπώνουν την γραφική εκδοχή της χουντικής προπαγάνδας.

Ο καθηγητής Δημήτρης Μαρωνίτης μιλάει για τη σχέση πολιτικής και πολιτισμού λέγοντας πως “η Δικτατορία απέδειξε ότι ο πολιτισμός είναι κυρίως ανθρώπινη συμπεριφορά….πως η δοκιμασία του πολιτισμού στους δύσκολους καιρούς ελέγχεται στην ίδια την ανθρώπινη συμπεριφορά“. Καταθέτει, επίσης, την προσωπική του μαρτυρία για τη διανοητική αντίσταση απέναντι στη χούντα αναφερόμενος στις εκδοτικές κινήσεις των πνευματικών ανθρώπων. Η Όλια Λαζαρίδου διαβάζει την επιστολή του Γιώργου Σεφέρη κατά της χούντας των συνταγματαρχών.

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φιλιππίδης αναφέρεται στους οικιστικούς νόμους της δικτατορίας και στην επίπτωσή τους στη σημερινή εικόνα των ελληνικών πόλεων, ενώ ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος μιλά για την τεράστια συμβολή των εξόριστων Ελλήνων του εξωτερικού στον αντιδικτατορικό αγώνα.

Τις συνεντεύξεις πλαισιώνουν κινηματογραφικά πλάνα αρχείου με γεγονότα της εποχής. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται αποσπάσματα από το ανατρεπτικό σίριαλ «Εκείνος κι Εκείνος», που με γλώσσα υπαινικτική κατάφερνε να περνά έμμεσα στο κοινό αντιδικτατορικά μηνύματα. Γίνεται τέλος, σύντομη αναφορά σε θεατρικές παραστάσεις που κατόρθωναν να αρθρώνουν έναν έμμεσο αντιχουντικό λόγο, όπως η ιστορική παράσταση “..Και Συ Χτενίζεσαι” του Ελεύθερου Θεάτρου, παρά τον έλεγχο της λογοκρισίας του καθεστώτος.

Σκηνοθεσία: Ελισσαίος Βγενόπουλος