'Zəngəzur əməliyyatı' 200 min rubla ermənilərə necə satıldı? - Sensasiyalı MÜSAHİBƏ + VİDEO

Показать описание

"1918-ci ildə turk qoşunlarının önündən geri çəkilən Andranik Şərqi Anadoludan, Gümrüdən, Göyçə gölünün ətrafından keçərək Zəngəzura daxil oldu. 1918-ci ilin yayından - iyul ayından etibarən Zəngəzurda - Gorusda Andranikin qərargahı qurulmuşdu. Azərbaycan hökuməti dəfələrlə Ermənistan hökumətinə nota vermişdi ki, Andranik qoşunlarını Zəngəzurdan geri çəksin. Ermənistan hökuməti isə bidirirdi ki, Andranikin qoşunları Ermənistan ordusuna tabe olmur. İddia edirdilər ki, guya Andranik Zəngəzurda özbaşına hərəkət edir. Bu ermənilərin yeritdiyi siyasət idi. Andranikin gəlməsindən, yəni 1918-ci ilin yayından 1919-cu ilin yayına kimi 115 kəndi azərbaycanlılardan təmizləmişdilər. 1919-cu ilin payızında Azərbaycan ordusu güclü bir əməliyyat hazırladı. Bu tarixə "Dığ" əməliyyatı olaraq düşüb. Cavad bəy Şıxlınskinin başçılığı ilə Azərbaycan ordusu hücum edərək Zəngəzuru azad etməli idi. İndi deyəcəyim faktı ilk dəfə burda açıqlayıram. Ermənistan dövlət təhlükəsizli orqanlarının 1918-20-ci illərə aid olan məxfi sənədləri ortaya çıxıb. Bir nəfər erməni tarixçi öz elmi işində bu sənədləri ortaya qoyub. Erməni yazır ki, bizim kəşfiyyatımız müəyyənləşdirdi ki, Azərbaycan ordusu iki cinahdan hücum edəcək. Onlardan birinə Cavad bəy Şıxlınski, digərinə isə Davud Yadigarov başçılıq edirdi. 1919-cu ilin yayında Andranik qoşunlarını Ermənistan hökumətinə təhvil verib Avropya getmişdi. Andranikin yerinə Qaregin Njde gətirilmişdi. Erməni tarixçi yazır ki, Ermənistan kəşfiyyatı müəyyən edir ki, Azərbaycan ordusunun cinahlarından birinə başçılıq edən şəxsin anası qeyri-azərbaycanlıdır. Erməni kəşfiyyatı Tiflisdə onun anası ilə görüşür və 200 min rubl pul təklif edilir. Anası həmin şəxslə danışır və Azərbaycan ordusunun mövqelərini ermənilərə ötürür. Azərbaycan ordusundakı topların koordinatları ermənilərə verilir. Nəticədə ermənilər əməliyyatdan əvvəl Azərbaycan ordusunun toplarını sıradan çıxarda bilir və bu əməliyyat baş tutmur. Həmin əməliyyatın hazırlanmasında hərbi nazir Səməd bəy Mehmandarov şəxsən iştirak edib və Bakıdakılar əmin idilər ki, bu əməliyyat uğurla başa çatacaq. Şübhələnirlər ki, necə ola bilər ki, ermənilər Azərbaycan ordusunun mövqelərini bu cür dəqiqliklə vura bilib. Səməd bəy Mehmandarov general-mayor Davud Yadigarovu geri çağırır, rütbəsini aşağı salır və istintaqın başlaması barədə göstəriş verir. Bu Zəngəzurun verilməsində birinci səhvimiz olur. Daha sonra - 1920-ci ilin yanvarında Njde daha 50 kəndi işğal elədi və Zəngəzuru tamamilə azərbaycanlılardan təmizlədilər. Çox qəribədir ki, Sovet hökuməti Ermənistandakı daşnaq hökumətilə gizli danışıqlar aparır və Gorusdan Naxçıvana daxil olmaq üçün yol açılır. Njdenin qoşunları isə Qafan və Mehriyə doğru çəkilir. 1920-ci ilin yayında Sovet qoşunları Zəngəzura girsə də, Njde oranı tərk etmir. Yalnız Sovet hökuməti Zəngəzurun Ermənistana birləşdirilməsinə razılıq verəndən sonra Njde oranı tərk edir. Daha sonra Nərimanov Zəngəzurun Ermənistan verilməsi ilə bağlı bəyanat səsləndirir. Əslində Nərimanovu ruslar və ermənilər oyuna gətirirlər.
Burda bir məsələ də var: 1918-ci ilin yayında Qasım Qarabəkir Paşanın qoşunları gəlib Naxçıvanda yerləşmişdi. Qasım Qarabəkir Paşa "İstiqlal Hərbimiz" adlı əsərində yazır ki, mən Naxçıvana gələndən sonra Şərq Ordularının komandanı Xəlil Paşaya dəfələrlə müraciət etdim ki, bizə icazə verin Zəngəzuru azad edək. Lakin, bizə əmr gəldiki siz Tehrana daxil olmalısınız".
Tarixçi alim Nazim Mustafa