6. Μια νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη.

Το 6ο μάθημα της Ε' ασχολείται με ένα ιστορικά σπάνιο γεγονός. Την μεταφορά μιας πρωτεύουσας ενός κράτους - και μάλιστα της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας.

Πολλές πόλεις είχαν υπηρετήσει ως πρωτεύουσες. Στην Ανατολή η Νικομήδεια και η Θεσσαλονίκη υπηρετούσαν ήδη αυτό τον σκοπό ( εξ ου και η αψίδα του Γαλέριου ), και για αυτό τις εξέτασε ο Κων/νος. Σκέφτηκε και την Ναίσσο ( σημερινή Νις στην Σερβία) που ήταν η γενέτειρα του, αλλά και την Τροία. Τελικά η επιλογή του για το Βυζάντιο δικαιώθηκε.

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η πτώση της Δύσης που έρχεται , έχει ως αιτία την μεταφορά της πρωτεύουσας. Ως στρατηγική κίνηση ήταν σοφή, διότι οι πόλεμοι εστιάζονταν περισσότερο στο Δούναβη και την Ανατολή και λιγότερο στην καλά οχυρωμένη Γερμάνια. Ωστόσο η μεταφορά της πρωτεύουσας μετέτρεψε σταδιακά την Δύση ως δευτερεύον πεδίο για τους Ρωμαίους ( και πολύ υποδεέστερο για τους Βυζαντινούς με εξαίρεση , φυσικά, τον Ιουστινιανό).

Ένα από τα κρίσιμα ζητήματα που επέλεξα να θίξω με τον χάρτη ήταν η απόσταση των συνόρων και το μέγεθος της αυτοκρατορίας. Το πρόβλημα προκύπτει διότι αναλογιζόμενοι την έκταση και την δύναμη της αυτοκρατορίας, το πραγματοποιούμε με τα σημερινά δεδομένα όσον αφορά την ταχύτητα της επικοινωνίας. Σήμερα η επικοινωνία σε τέτοιες αποστάσεις είναι στιγμιαία, και αυτό επιτρέπει σε μεγάλο βαθμό την κεντρική διοίκηση, και την ασφάλεια. Καλό είναι να υπενθυμίσουμε στα παιδιά ότι οι αποστάσεις τότε ήταν τρομακτικές και οι ταχύτητες περιορισμένες – για αυτό άλλωστε και η αυτοκρατορία διαιρούνταν για να διοικείται ευκολότερα.

1000 χιλιόμετρα είναι περίπου η απόσταση μεταξύ της Κων/πολης και των ανατολικών συνόρων. Σε ευθεία γραμμή θα μπορούσαμε να καλύψουμε την απόσταση σε μισή ημέρα (ουσιαστικά μια μέρα διότι η ευθεία διαδρομή δεν υπάρχει εύκολα) και να επικοινωνήσουμε μέχρι την ίδια απόσταση, στιγμιαία.
Η αντίστοιχη πορεία είχε καλυφθεί τότε από τον βυζαντινό στρατό σε έναν μήνα, κάτι που αποτέλεσε κατόρθωμα. Αυτό έγινε διότι όλοι οι στρατιώτες ήταν είτε εφίπποι είτε σε γαϊδουράκια. (Προσπαθώ να θυμηθώ ποιος αυτοκράτορας την έκανε, νομίζω ο Βασίλειος Β’, θα ενημερώσω μόλις το βρω). Η απόσταση λοιπόν έχει κρίσιμο ρόλο για την επικοινωνία και την αντίδραση του στρατού.

Σημειώνω ότι για τους λόγους αυτούς εξελίχθηκε ο στρατός. Από την μια ήταν οι κομιτάτοι (comitatenses), ο κυρίως στρατός, εξελιγμένος από τους λεγεωνάριους, και από την άλλοι οι Limitanei (και οι ripenses), οι ακρίτες, εξελιγμένος από τους βοηθητικούς (auxilia). Δουλειά των δεύτερων ήταν να καθυστερήσουν τον εχθρό μέχρι να έρθουν οι πρώτοι. Αναλυτικότερα στο μάθημα 20, οπού κάνω μια μικρή αναδρομή.

Κρίσιμο είναι επίσης να κατανοήσουν τα παιδιά την ιδανική θέση που είχε η Πολη από άποψη οχύρωσης. Περικλειόμενη σε τρεις πλευρές από θάλασσα, και ειδικά αργότερα με την αλυσίδα που έφραζε το Κεράτιο κόλπο, ουσιαστικά δεν μπορούσε να προσβληθεί καθόλου από μια πλευρά. Επομένως έπρεπε να επανδρώσει σοβαρά μόνο κλάσμα των τειχών της και όχι ολόκληρο, και οι επιτιθέμενοι δεν μπορούσαν να την περικυκλώσουν ούτε να αξιοποιήσουν το αριθμητικό τους πλεονέκτημα. Δεν είναι τυχαίο ότι όλα τα κάστρα και οι καστροπολιτείες στο μεσαίωνα αξιοποιούσαν το νερό ως πολλαπλασιαστή ισχύος των οχυρώσεων τους, ως τάφρους, λίμνες, θάλασσες και ποτάμια.

Η δεύτερη κίνηση είναι στο μάθημα 8, διότι το 7 απλά συνεχίζει από οπού σταματά το 6. Θα πρότεινα 6+7 να διδαχθούν μαζί. Έχω κάνει διαφορετικά βίντεο όμως.

-----------------------------------------------------------------------------------
OST:
Cinematic Soundtrack Heroes part 1 (Pixabay) - title music - Music by AntipodeanWriter from Pixabay
Αncient Wind - Music from Pixabay
-----------------------------------------------------------------------------------
All photos are property of their respective owners.
This video is of academic purpose.