Πρόσεξες τα 'Λιοντάρια'; Είσαι σίγουρος; Δες και τα ανάγλυφα των παραστάσεων (17-11-2020)

Τα Λιοντάρια όπως είναι ευρύτατα γνωστή η Κρήνη Μοροζίνι βρίσκεται στο κέντρο του Ηρακλείου στην πλατεία Λιονταριών (Ελευθερίου Βενιζέλου) απέναντι από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα ενετικά μνημεία του Χάνδακα (Ονομασία του Ηρακλείου Κρήτης κατά τη Βυζαντινή περίοδο) και σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Ο λόγος κατασκευής δεν ήταν αισθητικός αλλά η παροχή νερού στην πόλη του Ηρακλείου. Το νερό ερχόταν από το βουνό Γιούχτας στις Αρχάνες με ένα υδραγωγείο 15 χιλιομέτρων που έφτανε στο Ηράκλειο.Τα εγκαίνια έγιναν στις 25 Απριλίου του 1628 - εορτή του Αγίου Μάρκου τότε πολιούχου της πόλης. Εμπνευστής του έργου ήταν ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, που έδωσε στην κρήνη το όνομά του.
Επειδή υπήρχε πρόβλημα λειψυδρίας στην πόλη και φυσικά το νερό από τα πηγάδια δεν έφτανε και επειδή στον Γιούχτα υπήρχε πολύ νερό, σκέφτηκαν οι Ενετοί να μεταφέρουν με κάποια χτιστά κανάλια-σωληνώσεις, πάνω σε μια γέφυρα το νερό από τις πηγές αυτού του βουνού στο κέντρο της πόλης.
Και έτσι έξω από την πόλη και πέρα από την Κνωσό, εκεί που ήταν ο λαβύρινθος ο αρχαίος της Κνωσού, στην τοποθεσία Αγία Ειρήνη στα Σπήλια, φτιάχτηκε μια γέφυρα που μετέφερε πάνω της το νερό. Γι αυτό και ονομάστηκε υδατογέφυρα, η οποία είναι γνωστή ως ενετική υδατογέφυρα. Και έτσι το νερό του Γιούχτα ερχόταν στην κρήνη αυτή, που από κάτω έχει εφτά διαφορετικά πέτρινα επίπεδα χτισμένα,τα οποία λειτουργούσαν ως υδραγωγείο, για να αναβλύζει το νερό επάνω και να βγαίνει μέσα από τον σωλήνα που υπήρχε στο στόμα καθενός από τους 4 λέοντες που πλαισίωναν τις 8 λεκάνες του συντιβανιού. Μέσα στο συντριβάνι και έξω από αυτό υπάρχουν ανοίγματα στο δάπεδο ,καλυμμένα με πράσινα τζάμια, στα οποία φαίνονται ακριβώς αυτά τα τμήματα του πάλαι ποτέ υπόγειου υδραγωγείου.Το οκτάλοβο σχήμα της δεξαμενής οφείλεται στην αύξηση της περιφέρειάς της, για να παίρνουν νερό περισσότεροι άνθρωποι . Στο κάθε ημικύκλιο μπορούν να σταθούν πέντε, δηλαδή σ' όλη την κρήνη σαράντα άτομα συγχρόνως, να βουτήξουν τα δοχεία τους και να τα γεμίσουν. Βρύσες (κρουνοί) δεν υπήρχαν. Τα θέματα των ανάγλυφων παραστάσεων στους λοβούς είναι παρμένα από την ελληνική μυθολογία και κυρίως από το θαλασσινό κόσμο.
Η κρήνη έχει μια πολύλοβη δεξαμενή κοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις από το θαλάσσιο βασίλειο (τρίτωνες, δελφίνια, μυθολογικά τέρατα, θαλάσσιους δαίμονες) καθώς και οικόσημα. Το νερό έτρεχε από το στόμα τεσσάρων αξονικά τοποθετημένων λεόντων, που στηρίζονταν σε βάθρο στο κέντρο της κρήνης και υποβάσταζαν μαρμάρινη λεκάνη.[1]
Σε αυτές τις οκτώ δεξαμενές πήγαιναν με πήλινα δοχεία, κανάτες οι νοικοκυρές και γέμιζαν νερό. Δεν υπήρχε το σημερινό γύρω γύρω πλαίσιο το πλυμμηρισμένο με νερό. Τότε οι άνθρωποι ανέβαιναν πάνω στο μνημείο και έσκυβαν για να πάρουν νερό από μέσα. Επίσης κάτω χαμηλά στο μνημείο σχηματίζονταν και μικρές φυσικές λεκάνες-γούρνες, οι οποίες χρησίμευαν για να πίνουν νερό τα ζώα, τα άλογα κυρίως με τα οποία μετακινούνταν οι διαβάτες και οι έμποροι, οι στρατιώτες κτλ.
Όπως φαίνεται στο μετάλλιο που έκοψε ο Μοροζίνι, με την ευκαιρία των εγκαινίων, είχε τοποθετηθεί πάνω από την κρήνη άγαλμα του Ποσειδώνα, που ήταν ο Θεός της θάλασσας, άρα και Θεός του νερού. Ένας πολύ όμορφος συμβολισμός, αν σκεφτεί κανείς, πως εφόσον στο βουνό ανάβλυζε νερό σε πηγές αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ένα "θεόσταλτο" δώρο για την πόλη. Και πραγματικά το μνημείο αυτό δεν ήταν ένα απλό συντριβάνι,αλλά ένα έργο τέχνης, που όλοι θαυμάζουν ως σήμερα.
Το άγαλμα αυτό δε σώζεται σήμερα. Καταστράφηκε από τους Τούρκους ή από σεισμό γι' αυτό και το μνημείο συχνά αποκαλούνταν Κρήνη του Γίγαντα ή Τζιγάντε.
Την εποχή του κρητικού πολέμου, της πολιορκίας του Χανδακα από τους Τούρκους, αυτοί έκοψαν την τροφοδοσία με νερό της κρήνης, για να αναγκάσουν τους Καστρινούς να παραδοθούν. Αλλά τότε οι Ενετοί έχτισαν μια άλλη πηγή, που συγκεντρωνε το νερό από τα πηγάδια και κάθε αλλη πηγή νερού της πολης, και ονομαστηκε αυτή κρήνη Πριούλι ή αλλιώς κρήνη του Δελημάρκου. Και έτσι ο Χανδακας δεν έμεινε απο νερό.
Το 1847 οι Τούρκοι άλλαξαν τη μορφή της κρήνης Μοροζίνη, προσθέτοντας στο χείλος της οκτάλοβης λεκάνης, μαρμάρινες κολόνες που περιβάλλονταν στην κορυφή με μαρμάρινη ταινία πάνω στην οποία είναι γραμμένο με επίχρυσα γράμματα "Συντριβάνι Αμπντούλ Μετζίτ". Επίσης τρύπησαν τους λοβούς και τοποθέτησαν βρύσες, καταστρέφοντας τα ανάγλυφα.