Ελεύθερος φυλακισμένος

GEORGE GORDON BYRON
Από το αφηγηματικό ποίημα «Ο φυλακισμένος του Σιγιόν»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
«THE PRISONER OF SHILLON»
Το καλοκαίρι του 1816 ο Τζωρτζ Γκόρντον Μπάιρον (Λόρδος Βύρων) επισκέφθηκε στη λίμνη της Γενεύης το σκυθρωπό πύργο του Σιγιόν. Οι εντυπώσεις του, τόσο από το επιβλητικό τοπίο όσο και από την ιστορία του εθνικού ήρωα Μποννιβάρ –που ο Ποιητής άκουσε από έναν υπερήφανο Ελβετό– του ενέπνευσαν το συγκινητικό ποίημα «Ο φυλακισμένος του Σιγιόν», καθώς και το «Σονέτο στο Σιγιόν», που προέταξε σαν εισαγωγικό επίγραμμα στον επώνυμο τόμο που δημοσίευσε την ίδια χρονιά.
Τα ιστορικά δεδομένα του Ποιητή υπογραμμίζουν την ηρωική καρτερικότητα του Φρανσουά Μποννιβάρ (1496-1570), φιλελεύθερου και ανεξίθρησκου ευγενούς, που στα 1530 ρίχτηκε στο μπουντρούμι του Σιγιόν από τον τυραννικό και δογματικό οπαδό του καθολικού Επισκόπου, τον φανατικό Δούκα της Σαβοΐας. Ο Μποννιβάρ έμεινε φυλακισμένος, υπομένοντας τα ψυχικά και φυσικά μαρτύρια της απομόνωσης και τον αργό θάνατο δύο αγαπημένων του αδελφών στο ίδιο δεσμωτήριο, μέχρι το 1536, οπότε τον ελευθέρωσαν ομοϊδεάτες του από τη Βέρνη.
Η υπόλοιπη ζωή του Μποννιβάρ αφιερώθηκε στην εφαρμογή των δημοκρατικών αρχών του, κι έτσι έγινε ένας από τους θεμελιωτές της Δημοκρατίας του Καντονίου της Γενεύης, μιας Πολιτείας που έμελλε να αποκτήσει μεγάλη φήμη σαν κοινωνία ισονομίας, ανεξιθρησκίας και φιλελευθερισμού.
Η προσοχή του Βύρωνα συγκεντρώθηκε στην έμμεση περιγραφή του «ελεύθερου φυλακισμένου» –που βγαίνει απ' το μονόλογό του– και της δαντικής ατμόσφαιρας του δεσμωτηρίου, που όμως δεν μπόρεσε να καταβάλει το πνεύμα και την προσήλωση του ήρωα στο βίωμα της ελευθερίας. Ο Μποννιβάρ περιγράφει πως έμεινε καρφωμένος με αλυσίδες σε μια πέτρινη κολόνα της φυλακής αρκετά χρόνια –δε θυμάται πια πόσα– αρχικά μη μπορώντας να στραφεί και να κοιτάξει τα αλυσοδεμένα δίπλα του αδέλφια, που ξεψύχησαν και θάφτηκαν επιτόπου –στο δάπεδο. Αργότερα, όταν του χαλάρωσαν τα δεσμά, φρόντιζε ευλαβικά να μην πατήσει τα ασημείωτα μνήματα καθώς βημάτιζε πεισματικά στο κελί του.
Ο θάνατος των αδελφών του Μποννιβάρ και το μαρτύριο της απομόνωσης στο μισοσκόταδο του δεσμωτηρίου άρχισαν να επηρεάζουν αρνητικά και να θολώνουν το νου του, προκαλώντας σύγχυση στις αισθήσεις και στην αντίληψή του. Χωρίς να μπορεί να υπολογίσει πόσος χρόνος πέρασε έτσι, κατάφερε να συμφιλιωθεί με την κατάστασή του, να υπομένει τα βάσανα χωρίς να απελπίζεται, να γίνεται καρτερικός και ν' αγαπά όλα τα πλάσματα της φύσης –ακόμη και τα ποντίκια και τις αράχνες που έδιναν ζωή στον κενό και σκοτεινό του «κόσμο». Και ήταν τόσο απόλυτη η εσωτερική του γαλήνη, ώστε τη στιγμή που τον αποφυλάκισαν άφησε το περιβάλλον του δεσμωτηρίου μ' ένα στεναγμό λύπης.