Κάλαντα Αίγινας

Τα Κάλαντα της Αίγινας ή αλλιώς Τα παινέματα

Καλήμερα, καλήμερα και πάντα καλημέρα,
ας τον καλημερίσουμε αυτόν τον νιο αφέντη.
Αφέντη μου πεντάφεντε, πέντε φορές αφέντη,
πέντε φορές αφέντεψες και πάλι αφέντης είσαι.
Πέντε βαστούν το μαύρο σου, κι οχτώ το σαλιβάρι,
και δέκα σε περικαλούν, αφέντη καβαλάρη.
Καβαλικεύεις χαίρεσαι, πεζεύεις καμαρώνεις,
κι όπου πατήσει ο μαύρος σου, πηγάδια φανερώνεις.
Πηγάδια πετροπήγαδα κι αυλές μαρμαρωμένες.
Μέσα σε κείνες τις αυλές τις μαρμαροστρωμένες,
κοιμάται χύμα το φλωρί και χύμα το λογάρι.
Και στον αφρό του λογαριού, κοιμάται ο νιος αφέντης.
Να τον ξυπνήσω με νερό, φοβούμαι μη κρυώσει.
Να τον ξυπνήσω με κρασί, φοβούμαι μη μεθύσει.
Δώστε μου μήλα τέσσερα, κυδώνια δέκα πέντε,
κι ένα κλωνί βασιλικό, ίσως και τον ξυπνήσω.
Πολλά είπαμε τ’ αφέντη μας, ας πούμε της κυράς μας.
Κυρά λιγνή, κυρά ψιλή, κυρά γαϊτανοφρύδα,
κυρά μου όταν στολιστείς να πας στην εκκλησιά σου,
βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος,
και του κοράκου το φτερό βάζεις καμαροφρύδι.
Πολλά είπαμε για την κυρά, ας πούμε και της κόρης.
Αν έχεις κόρη έμορφη, γραμματικός τη θέλει,
κι αν είναι και γραμματικός πολλά προικιά γυρεύει.
Γυρεύει αμπέλι’ ατρύγητα, χωράφια με τα στάχυα,
γυρεύει και τον κυρ Βοριά μ’ όλα του τα καράβια.
Πολλά ’παμε της κόρης μας, ας πούμε και του γιου μας.
Αν έχεις γιο στα γράμματα και σέρνει το κοντύλι,
του χρόνου να τ’ αξιωθεί να βάλει πετραχήλι.
Δώστε μας και τον κόκορα, δώστε μας και την κότα,
δώστε μας κάνα δυο φλωριά να βγούμ’ έξω απ’ την πόρτα.
… Και εις έτη πολλά.

Τα έθιμα του Δωδεκαημέρου στην Αίγινα ξεκινούν πολύ νωρίτερα από την ημέρα των Χριστουγέννων. Συνυφασμένα με τις αγροτικές εργασίες οι παλαιοί κάτοικοι του νησιού είχαν πάντα από τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου τις δικές τους προβλέψεις όχι μόνο για τον καιρό των ημερών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αλλά και ολόκληρου του χειμώνα. Επίσης προέβλεπαν και την καλοκαιρινή σοδειά. Υπολόγιζαν το γέμισμα της μέρας, πόσο μεγάλωσε δηλαδή η μέρα, κάτι απαραίτητο και χρήσιμο για τις δουλειές τους.
Η κ. Λίνα Μπόγρη – Πετρίτου αναφέρει σχετικά:
-Γύρω γύρω του Χριστού, η κορφή του Χειμωνιού.
Και οι χαρές των αγροτών μεγάλες, καθώς υπολογίζουν τη σοδειά.
-Χειμωνιάτικα Γέννα, καλοκαιρινή χαρά.
Περιμένει ο λαός μας το χιόνι γιατί πιστεύει πως:
-Χρυσάφι του καλοκαιριού, το χιόνι του Δεκέμβρη.
Και εκείνο (το χιόνι), αν έχει αργήσει, μας παραγγέλνει:
-Αν τ’ Άι Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια των Αγιών δε λείπω,
εννοώντας τις Άγιες ημέρες των Χριστουγέννων.
-Να ’ν’ τα Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα
και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα!
Όσον αφορά τα έθιμα για τις ημέρες των Χριστουγέννων αναφέρονται κάποια από αυτά στο βιβλίο του Ι. Μάντζαρη: «Αιγινητών Ήθη και Έθιμα». Χαρακτηριστικά:

Την παραμονή των Χριστουγέννων το βράδυ οι νοικοκυρές έβαζαν στο τζάκι ένα ξύλο, για να περάσει η Παναγιά με το μωρό να ζεσταθεί. Από τις παραμονές ζύμωναν ψωμιά, τα χριστόψωμα, που στόλιζαν με καρύδια και καρδίες αμυγδάλων τα οποία τοποθετούσαν σε σχήμα σταυρού. Αφού τα άφηναν λίγο για να φουσκώσουν μετά τα έψηναν στα φουρνάκια που είχε κάθε σπίτι στην αυλή του.
Το σπίτι το στόλιζαν με πεύκο ή τσιντρό (κέδρο) από αυτά τα δέντρα που ήταν παλαιότερα γεμάτη η Αίγινα. Επίσης στόλιζαν και απομονή (υπομονή) που είχαν μυτερά κλαδιά για να φεύγουν οι «καλοτσέντες». Τα κλαδιά τα στόλιζαν με λουλούδια. Τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα και πληρώνονταν με καρύδια ή άλλους ξηρούς καρπούς. Τα κορίτσια ζύμωναν ψωμιά και τα πρόσφεραν στους γονείς τους. Συνήθιζαν επίσης να σφάζουν το γάλο ή τη γάλισσα (γαλοπούλα) και να της αφαιρούν τη γούλα (φούσκα). Τα παιδιά τη φούσκα την έκαναν μπαλόνι λόγω σχήματος.