Zelfde misdrijf, andere straf: ongelijkheid in de rechtbank

Hebben mensen die een vergelijkbaar delict plegen ook dezelfde kans om vervolgd te worden en een gevangenisstraf te krijgen in Nederland? En welke rol speelt de achtergrond van de verdachte daarbij?

NOSop3 zocht het, samen met onderzoeksjournalisten van Investico, uit door cijfers van het CBS van alle straffen opgelegd tussen 2013 en 2022 te analyseren. En voerde gesprekken met rechters/officieren/advocaten en experts.

We bedanken onderzoeker Arjen Leerkes voor zijn input en het tegenlezen van ons script. Ook een dankwoord aan onze andere sprekers: advocaat Milan van Hulst, cultureel antropoloog Sinan Çankaya en strafrechter Jacco Janssen. Speciale dank aan Maastricht University, waar onze opnames mochten plaatsvinden. En natuurlijk ook aan alle andere sprekers en experts die ons waardevolle inzichten hebben gegeven en onze eigen datajournalist Semina Ajrović.


Grafisch ontwerp: Susan de Boer
Research: Jeanine Duijst, Salwa van der Gaag, Romy van der Burgh, Anouk Kootstra en Belia Heilbron
Script: Jeanine Duijst, Salwa van der Gaag
Eindredactie: Sophie Feenstra
Camera: HPM

00:00 Intro
01:10 Sanda Dia
02:57 Klassenjustitie?
04:11 De cijfers
07:16 Dus, klassenjustitie?
09:02 Hoe meer te verliezen, hoe lager de straf
12:32 Reacties op ons onderzoek
18:22 Conclusie

Abonneer, zet je belletje aan 🔔 en praat mee!

Volg ons ook op:

De NOS is de grootste nieuwsorganisatie van Nederland. Bij NOS op 3 vind je elke zaterdag nieuws dat je niet mag hebben gemist. Wij gaan voor jou op onderzoek uit naar nieuws uit jouw wereld. Ook vind je hier uitleg bij het nieuws.

[nosop]

Thanks voor 't kijken!
Hier vind je het artikel van Investico:

[aive_]

Ik krijg de indruk dat het doel van de video is om kijkers ervan te overtuigen dat er sprake is van klassenjustitie, terwijl in mijn ogen de kanttekeningen die er bij dit onderzoek geplaatst dienen te worden niet of verre van voldoende belicht worden. Enkele voorbeelden hiervan:

1. Delicten zijn nooit exact hetzelfde. Het één op één vergelijken kan in mijn ogen dus ook niet.

2. Er is niet gekeken naar de verschillen in toegang tot goede verdediging. De gedachte dat hogeropgeleiden betere advocaten aan hun zijde hebben lijkt me alles behalve vreemd. Daar zou zeker naar moeten worden gekeken.

3. Dan het voorbeeld van de zelfscankassa's. Het lijkt me niet dat er gevraagd wordt naar opleidingsniveau alvorens de beslissing wordt gemaakt om de politie wel of niet in te schakelen, of om iemand wel of niet te arresteren. Dit lijkt me een afweging onder andere ook gebaseerd op de reactie van de overtreder. Kan het zo zijn dat hogeropgeleiden minder dreigend en kalmer reageren wanneer zij geconfronteerd worden door een medewerker van de supermarkt? 

Al met al zijn er meerdere essentiële kanttekeningen te plaatsen, waardoor het in mijn ogen absoluut niet gerechtvaardigd is om een video te maken die gemaakt lijkt te zijn om kijkers maar zoveel mogelijk proberen ervan te overtuigen dat er in NL sprake is van klassenjustitie.

De video komt op mij suggestief over en vergroot in mijn ogen de polarisatie alleen nog maar meer helaas.

[wilmer]

kan het niet gewoon zijn dat mensen met een hogere opleiding een betere advocaat hebben en daardoor lagere straffen krijgen?
daarover zie ik niks in deze video.

[ffijneman]

Een samenvatting: "Laten we gaan kijken naar de manier waarop in Nederland recht wordt uitgesproken maar we kijken alleen naar 1 aspect via 1 invalshoek en belichten verder niets."

[d.]

Jeanine, van harte gefeliciteerd met je zwangerschap! Veel gezondheid, sterkte en liefde gewenst!

[stephan]

er zijn hier veel te veel factoren om te bewijzen dat er sprake is van klasse justitie

[wilmer]

9:54 "een beetje vervelend waren"? dat klinkt niet als een ernstig misdrijf.
9:58 "het loopt uit de hand"? hoe loopt het uit de hand? bleven de jongens escaleren? deden de taxichauffeurs wat terug?
daarna geseponeerd. lekker duidelijk wat daar gebeurd is man. zo weinig informatie dat het alle kanten op kan.

Een vechtpartij met een aantal beveiligers lijkt me sowieso een stuk erger. Het is namelijk de beveiligers hun baan om het te de-escaleren en als je dan alsnog met beveiligers in een vechtpartij beland lijkt me dat over het algemeen goed voor een zwaardere straf.

Misschien waren die straffen wel heel oneerlijk maar om dat de kunnen concluderen moet er véél en véél meer informatie gegeven worden.

[lars]

3:05 Ik mis het stukje gender/sekse in de voorbeelden. Er zijn diverse experts die bevestigen dat mannen gemiddeld zwaarder worden gestraft bij hetzelfde delict dan vrouwen. Beetje jammer dat dit in de video niet benoemt wordt.

[pb]

Naar mijn idee (ik ben geen journalist of jurist) is het een belangrijk onderdeel van journalistiek om soms uitgebreid onderzoek te doen zonder dat daar altijd duidelijke conclusies uit komen. In zo’n geval kan het verleidelijk zijn om toch een grote boodschap te formuleren, maar dat lijkt me niet verantwoord. Hoewel ik niet kan bewijzen dat dit hier het geval is, heb ik wel die indruk.

Als journalist wil je bijvoorbeeld vermijden om alarm te slaan over fraude in toeslagen wanneer dat een disproportionele reactie uitlokt, waardoor er naar fraude wordt gezocht waar die er niet is.

Het is misschien een groot voorbeeld, maar delen van deze video komen op mij onnodig suggestief over als het gaat om racisme of seksisme. Het lijkt me belangrijk om te kijken naar iemands bijdrage aan of gevaar voor de maatschappij wanneer je overweegt iemand op te sluiten.

Natuurlijk kunnen mensen zich aangevallen voelen als je ze racist noemt, maar andersom kun je ook niet makkelijk terug zeggen dat het wel mee valt. Want iedereen beoordeelt van nature op uiterlijk en eerste indruk, en dat gaat nog steeds vaak mis.

Maar ik weet ook niet of de toevoeging “(witte man met baan)” 9:20 door de NOS is gedaan, of letterlijk zo gezegd is.

[dutchigamemania]

Hoezo mag je wel praten over achtergrond bij deze casussen, maar niet wanneer het gaat om criminaliteitscijfers? Erg hypocriet...

[Tmphandleto]

I'm sorry but I'm not convinced. (1) The data presented shows association of higher levels of education and softer punishments, NOT causation. It's basic statistics 101. Can it be that some pther common factors are at play here? For instance high education on average requires high levels of selfcontrol, high levels of intelligence, good communication skills, provides better financial means etc. All of this helps in any conflit situations and gives acces to a better lawyer if worse comes to worse. Consider a case of a self scan checkout. I'm pretty sure that no education sertificates were asked before desision was made to call the police or not. Most likely it's person's communication style, reaction, appearance etc that influenced the decission, not the fact of uni degree. Hence it's most likely the character/peronality not the education at play here. (2) The case with 2 groups of young males where one was involved in a fight (!) and the other one was simply being 'lastig' (so NO fight) are very different cases. Regardless of anyone's background. What are you doing at 20y.o. unemployed, not studying, walking in groups at night and being physically vialant? Do we as a society want to encourage this behaviour? To me it looks like a speed way to a gang vialance and unsafe streets. Compare it to a group of emplyed/studing people who got into verbal argument but restraint themselfs from inflicting phisical harm on anyone? Not the same thing. There is something to say about personal responsibility and character. Is it really that bad to judge people on their character and encourage personal responsibility for lack thereof? Why the fact that people don't have jobs/education and are being violent is all of a sudden judged as they are 'being disadvantaged' vs they are just poor characters lacking responsibility, prone to violance and a risk to society? I mean why do we treat adults as babies that carry no responsibility over their actions? In this country there is planty of jobs available. For instance I know many Ukrainians with no language knowladge, also without university degree working on farms and factories, in construction, cleaning etc, studying when not working just to make something of themselves and not rely on benefits. Aren't those people disadvantaged coming from war zone thrown out of their daily lives? They are but they do not have a lack of character, so not hanging around at night picking up fights. There are opportunities, the question is why some people chose not to take those?

[hanneswille]

Een ietwat vreemd onderzoek. In de video maken jullie geen opsplitsing van de migratieachtergrond en de opleiding, terwijl dit juist essentieel is. Zijn dit de 2 grootste factoren, of zijn deze gewoon gekozen omdat dat degene zijn die worden geassocieerd met klassenjustitie. Verder krijgen we factoren te horen dat mogelijks een verklaring zouden kunnen vormen voor de cijfers, maar jullie gaan er niet op in om deze te testen en wat hun invloed zou kunnen zijn op jullie initiële positie.

Het is zeer goed mogelijk dat er een vorm van klassenjustitie is, maar dit onderzoek lijkt weliswaar niets bij te brengen of nieuwe inzichten te verwerven. De video geeft de indruk dat het uitgangspunt was de initiële cijfers van migratie+ opleiding, maar dat er verder geen onderzoek mocht gebeuren om dat uitgangspunt in gedrang te laten komen.

[realanimalshorts]

Ook al zou je dezelfde straf geven aan twee mensen is de impact van die straffen vaak anders.

Als je werkloos bent, alleen thuis, geen partner of kinderen dan heb je een stuk minder te verliezen als je een half jaar in de cel moet dan iemand die een goede baan, partner en kinderen heeft. Als die een half jaar in de cel moet dan is die persoons leven gewoon kapot.

[jesjesl]

Sorry maar nee. Dit is niet correct!!

Een beveiliger is een handhaver. Een taxichaffeur is echt wat anders. 90% van de taxichauffeurs die ik heb meegemaakt waren vervelende mensen en voor beveiligers moet je gewoon respect hebben

[legrandepatrontheplaneteat]

Of sommige groepen zwaarder worden gestraft omdat ze vaker in herhaling vallen is in de analyse niet zichtbaar. Zo'n belangrijk punt niet zichtbaar?

Kun je de studie gelijk weggooien. Vooral omdat jullie de boel wel gelijk in groepen onderverdelen. Lager en hogere opleiding etc

[caspermadlener]

Straffen is een afweging tussen de "waarde" van de bijdrage van een persoon aan de maatschappij, en de "waarde" van de bescherming van de maatschappij tegen de persoon.
En de kosten voor het opleggen van de straf.

Als de waarde van de bescherming van de maatschappij hetzelfde is (met hetzelfde delict), lijkt het me vrij logisch dat de personen die meer kunnen bijdragen een lagere straf krijgen.

[derbisenda]

4:31 Een OVJ legt geen straf op. Maar doet een zaak buitenrechtelijke af. Toch een wezenlijk verschil…. Alsof een OVJ een rechter is.

[Langharig_Tuig]

Ik had gehoopt dat hier ook eens aandacht besteed zou worden aan de ongelijke behandeling van mannen en vrouwen die vooral meer dan enorm in het nadeel is van mannen...

[Slay_Queentje]

Ik vindt het zo mooi dat de wereld luistert naar België over wat er gebeurde met Sanda Dia dit verdiende echt niemand

[IKRAAAB]

zo als George Orwell ooit zij: "All animals are equal, but some are more equal than others"