Portals/ΝΕΟΝ webinar

Webinar and video by #Vassilika_Sarilaki

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει εξαιρετική την έκθεση Portals/Πύλη του Οργανισμού ΝΕΟΝ στο παλιό Καπνεργοστάσιο.
Eίναι μια εντυπωσιακή έκθεση, προϊόν της εύφορης επιμελητικής συνεργασίας μεταξύ της διευθύντριας του ΝΕΟΝ Ελίνας Κουντούρη και της διευθύντριας του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγο Madeleine Grynsztejn, που συγκέντρωσαν τα έργα 59 σημαντικών καλλιτεχνών από 27 χώρες με ουσιαστικά περιβαλλοντικά, κοινωνικά κι ουμανιστικά προτάγματα, ικανά να ανοίξουν νέους ορίζοντες στην μετα-covid εποχή.

H έκθεση έγινε μετά από συνεργασία της Βουλής των Ελλήνων και του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ. Ο νέος πολιτιστικός χώρος επιφάνειας 6.500 τ.μ., που αναμορφώθηκε με χρηματοδότηση του ΝΕΟΝ, θα αποτελέσει στο μέλλον ένα ανοιχτό σε όλους δυναμικό κέντρο συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών.

Η έκθεση Portals | Πύλη αναπτύσσεται σε όλους τους αναμορφωμένους χώρους του κτιρίου, στο αίθριο, στις αίθουσες και τα πατάρια, στα λουτρά, στο παλιό τελωνείο, στον περιβάλλοντα χώρο, στη στέγη/πρόσοψη του κτιρίου και στον Λόφο του Κολωνού.
Η πραγματικά ευαίσθητη ματιά της έκθεσης στα τραύματα του εγκλεισμού της πανδημίας, η προσεκτική επιλογή και διαμοίραση των έργων στους υποβλητικούς χώρους του εμβληματικού Καπνεργοστάσιου, βιομηχανικού design του 1930 και η εξισορρόπηση εννοιακών έργων με έργα που διαθέτουν ισχυρή φόρμα κι έντονα επικοινωνιακά μηνύματα σφραγίζουν την επιτυχία της.

Ο μεγάλος αριθμός συμμετοχής γυναικών καλλιτεχνών, για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό, προσθέτουν περαιτέρω στο εγχείρημα. Ένα εγχείρημα που επισφραγίζεται με την εύστοχη αρχιτεκτονική διαχείριση του συμβολικά φορτισμένου χώρου του Καπνεργοστασίου, -σημερινού κτιρίου της Βουλής που ανακαίνισε το ΝΕΟΝ- καθώς χρησιμοποιήθηκε στον μεσοπόλεμο ως χώρος στέγασης μεταναστών.
Εύλογα λοιπόν κυριαρχεί στο τεράστιο αίθριο η εγκατάσταση του Βιετναμέζου Danh Võ, που ζει στο Βερολίνο αλλά που υπήρξε μετανάστης ο ίδιος ως παιδί σε μια βάρκα που περισυνέλλεξαν Δανοί. Ο ισχνός, αποκαθηλωμένος, φοβερά εκφραστικός Χριστός σμιλεμένος σε ξύλο, που έχει τοποθετήσει ξαπλωμένο πάνω σε ταφικό μάρμαρο, είναι πολύ ομιλητικός συμβολικά για την πανδημία και τους νεκρούς της. Σε μικρή απόσταση έβαλε ένα ξύλινο περίπτερο, έργο λαϊκής αρχιτεκτονικής που αναπαριστά την Εστία, με ζαρντινιέρες γεμάτες νεροκάρδαμα και ντελικάτα άνθη. Δίπλα η Μαντόνα με το βρέφος. Κι ένα εγκιβωτισμένο αγγελάκι.
Για τον Võ, τα πάντα -η αρχιτεκτονική, τα φυτά, τα γλυπτά και τα κειμήλια θεωρούνται ήδη φορτισμένα αντικείμενα και νομίζω συμβολικά. Μέσα στο αίθριο, η εγκατάσταση του δημιουργεί στην πραγματικότητα έναν πρόσθετο δημόσιο χώρο.
Το αίθριο είναι ο κεντρικός δημόσιος χώρος, η «αγορά» της έκθεσης.
Εδώ οι Steve McQueen, El Anatsui και σε 2 νέες αναθέσεις οι Μαρία Λοϊζίδου και Glenn Ligon πραγματεύονται με τα έργα τους την ιδέα του συλλογικού και την πολιτιστική διάσταση της ιστορίας και της πολιτικής.
Η ξύλινη, γήινη εγκατάσταση του Võ, έρχεται σε αντίστιξη με την εννοιακή εγκατάσταση του Αμερικανού Glenn Ligon, Waiting for the Barbarians. Εννέα neon επιγραφές φωτίζουν τον απέναντι τοίχο του αίθριου επαναλαμβάνοντας στα αγγλικά τον στίχο του Καβάφη: Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους; Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια, κάποια λύσις.
Παρομοίως, στην πρόσοψη του κτιρίου υπάρχει μια διάσημη φράση του Beckett, έργο του Νίκου Ναυρίδη.

Το αίθριο πλαισιώνει το λεπτεπίλεπτο δίχτυ της Μαρίας Λοϊζίδου, με 16.000 σφιχτοδεμένους κόμπους.
Το αίθριο είναι ο κεντρικός δημόσιος χώρος, η «αγορά» της έκθεσης. Ο δημόσιος χώρος όπου οι κοινότητες, τα κοινωνικά κινήματα και οι συμβολικές χειρονομίες συνυπάρχουν σχηματίζοντας κοινές μνήμες. Και αποτελεί κατά την γνώμη μου τον πιο εντυπωσιακό χώρο μαζί με την πρώτη αίθουσα και την δεύτερη καθώς το έργο με τον Χριστό ίσως ναναι και το σημαντικότερο έργο της έκθεσης συνολικά.

Στον διάδρομο διατρέχει η φράση Ελευθερία 2021 σε πολλές γλώσσες, το επιτοίχιο έργο Ερείπια σάρκας της Adriana Varejao και το περίτεχνο ύφασμα της Sonia Gomes.

Στην πρώτη αίθουσα οι Kutluğ Ataman και Adam Pendleton θίγουν ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και φυλετικής ισότητας.
Το κολάζ My Soul My Beast της Μαρίας Παπαδημητρίου, συγκατοικεί αρμονικά με το έργο του Γιάννη Κουνέλλη (1988) που σχολιάζει τις απάνθρωπες συνθήκες της χειρωνακτικής εργασίας. Δίπλα το pop «καλοριφέρ» της Αναστασίας Δούκα.
Το δεύτερο δωμάτιο κυριαρχείται από την δυνατή εγκατάσταση του Γιάννη Κουνέλλη (2005) και πλαισιώνεται με τα υπαρξιακά, γλυπτά της Liliane Lijn και το παλίμψηστο του Elias Sime.
Στο τρίτο δωμάτιο κυριαρχεί η χιουμοριστική αναπαράσταση του σπιτιού του Do Ho Suh και το κρεβατάκι του Robert Gober.
Στην Σοφίτα συγκινούν τα σπιτάκια του Νίκου Αλεξίου και το έργο του Βλάση Κανιάρη..
Στο πέμπτο δωμάτιο, ο Πάνος Κοκκινιάς μας μεταφέρει την δυστοπική εικόνα πομπής ενός κιβωτίου στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Στο Τελωνείο κυριαρχούν οι πολύχρωμες νότες του Νιγηριανού Duro Olowu.