Καστάνιτσα Κυνουρίας Πάρνωνας

Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 840 μέτρων, είναι από τα παλαιότερα ορεινά χωριά στη βόρεια Κυνουρία. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και το αρχαιότερο χωριό της Τσακωνιάς: της περιοχής της ανατολικής Πελοποννήσου με την ιδιότυπη (δωρικής προέλευσης) γλώσσα. Μάλιστα, το πρωτότυπο τσακώνικο όνομα του οικισμού ήταν Γουστένιτσα.
Το χωριό είναι χτισμένο πάνω σε έναν στενόμακρο λόφο, ανάμεσα σε δύο βαθύσκιωτες ρεματιές. Οι πετρόκτιστες, δίπατες οικίες είναι ασπρισμένες με ασβέστη (παλιά η Καστάνιτσα ήταν ονομαστή για την παραγωγή σε ασβέστη), ενώ οι στέγες τους είναι από σχιστόλιθο του Μαλεβού. Στολίζονται δε με τοξωτές πόρτες και παράθυρα, συνήθως σε δυνατά χρώματα. Αρκετά από τα (περίπου) 250 σπίτια του χωριού είναι πυργόσπιτα, έχουν δηλαδή 3 ορόφους και μετράνε περισσότερα από 300 χρόνια ζωής.
Λουλουδιασμένες αυλές, ένα δίκτυο από καλοφροντισμένα και ασπρισμένα πλακόστρωτα ανάμεσα στα σπίτια, λίγα παραδοσιακά φανάρια (με ηλεκτρικούς λαμπτήρες). Η Καστάνιτσα είναι σίγουρα ένα από το πιο όμορφα και αλέγρα χωριά της Πελοποννήσου. Από το 1967, μάλιστα, έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέος οικισμός, με ιδιαίτερο φυσικό και αρχιτεκτονικό κάλλος.
Η Καστάνιτσα ιδρύθηκε από Τσάκωνες οι οποίοι κατέφυγαν στα ορεινά του Πάρνωνα κατά τη διάρκεια των Σλαβικών επιδρομών στην Πελοπόννησο στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. Αναφέρεται για πρώτη φορά σε Χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου το 1293 μ.Χ, με την ονομασία Κωστάντζα και είναι το πρώτο Τσακωνοχώρι για το οποίο υπάρχει γραπτή αναφορά.
Η Καστάνιτσα είναι ένα από τα αρχαιότερα υπάρχοντα ορεινά Κυνουριακά χωριά του Πάρνωνα και σύμφωνα πάντα με τα γραπτά κείμενα και το αρχαιότερο Τσακωνοχώρι. Για τους Τσάκωνες πρώτος κάνει λόγο τον 9ο αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κων/νος ο Πορφυρογέννητος. Περί το 1000 μ.Χ. οι Τσάκωνες που απέμειναν από τις μεγάλες επιδρομές των Σλαύων άρχισαν το ειρηνικό τους έργο, απαραίτητο για την επιβίωσή τους. Λίγα χρόνια αργότερα - το έτος 1293 μ.Χ.- κάνει την επίσημη γραπτή του εμφάνισή του το πρώτο τσακωνοχώρι, η Καστάνιτσα.
Οι Καστανιστιώτικες παραδόσεις αναφέρουν πως το χωριό προήλθε από την συνένωση δύο οικισμών, του Πενταλώνα και του Μπεζενίκου, τα ερείπια του οποίου διατηρούνται και σήμερα στην περιοχή της Κοντολινάς. Η μεταστέγαση των δύο αυτών οικισμών πιστεύεται πως έγινε πριν την Φραγκοκρατία (1204), στην σημερινή τοποθεσία , που για την εποχή εκείνη ήταν πέρασμα στρατηγικής σημασίας που ένωνε την Αργολίδα με την Λακωνία. Γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο και οι Βυζαντινοί έχτισαν στην κορυφή του μικρού λόφου του χωριού Πύργο, που είχε τον έλεγχο του περάσματος. Την ίδια μάλιστα εποχή πρέπει να είχε χτιστεί και το κάστρο της Κουτουπούς, τα ερείπια του οποίου υπάρχουν και σήμερα στην ομώνυμη τοποθεσία.

Στην κορυφή του λόφου πάνω από τον οικισμό διατηρούνται ερείπια ενός παλιού Βυζαντινού Πύργου, ο οποίος ξεπερνούσε σε ύψος τα 8 μέτρα. Χτίστηκε από τους άρχοντες του Δεσποτάτου του Μυστρά τον 14ο αιώνα για τον έλεγχο του σημαντικού δρόμου που ξεκινούσε από την Αργολίδα και κατέληγε στην πεδιάδα της Λακωνίας. Γύρω στο 1810 συντηρήθηκε με έξοδα του Καστανιτσιώτη οπλαρχηγού Καψαμπέλη, οπότε, προς τιμήν του, οι κάτοικοι τον ονόμασαν «Πύργο του Καψαμπέλη». Δυστυχώς όμως γκρεμίστηκε το 1948, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Μπορείτε να ανεβείτε μέχρι εκεί από πλακόστρωτο μονοπάτι με ξύλινη περίφραξη, ώστε να απολαύσετε τη μαγευτική θέα. Θα σας κόψει την ανάσα, καθώς αγκαλιάζει όλον τον οικισμό, φτάνοντας μέχρι τις κορυφές του Πάρνωνα και τις πλαγιές με τα πυκνά δάση ελάτων, πεύκων και καστανιών, αλλά κι ακόμα μακρύτερα –μέχρι το θαλασσινό τοπίο του Αργολικού Κόλπου.

Πεζοπορία στα πανέμορφα μονοπάτια

Ένας περίπατος εύκολος ακόμα και για οικογένειες με μικρά παιδιά ή για όσους προτιμούν κάτι πολύ ήπιο, ξεκινάει από την πλατεία του χωριού, κατεβαίνει τα σκαλιά δίπλα στον ξενώνα προς το ρέμα της Μπαρκούς και μετά ανηφορίζει προς τον επαρχιακό δρόμο. Θα κάνετε μια στάση στην Παναγία της Μπαρκούς και στη συνέχεια θα επιστρέψετε από την ίδια διαδρομή ή θα ακολουθήσετε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς Καστάνιτσα –με υπέροχη θέα προς τη δυτική της πλευρά, αλλά και πέρασμα από την πηγή της Μάνας.
Μια λίγο πιο απαιτητική πεζοπορία προσφέρει το παλιό μονοπάτι του Αγίου Δημητρίου. Το οποίο ξεκινάει από τον Άγιο Ανδρέα στην είσοδο του χωριού (δίπλα στην οικεία Ι. Μαρτσούκου), κατεβαίνει από μια δεντροσκέπαστη και σκιερή διαδρομή μέσω του ξωκλησιού του Αγίου Δημητρίου στο ρέμα και στη συνέχεια ανηφορίζει προς τον επαρχιακό δρόμο (που έρχεται από το χωριό Σίταινα προς Καστάνιτσα), περνώντας από το ξωκλήσι της Παναγίας Μπιστόλενας. Διαρκεί μισή ώρα και μπορείτε να επιστρέψετε πίσω από το ίδιο μονοπάτι ή να βγείτε στον επαρχιακό δρόμο –αρκεί να σας περιμένει όχημα ώστε να σας μεταφέρει στο χωριό.