Μάνος Χατζιδάκις • Ο Κύκλος Με Την Κιμωλία [1959]

🔔 Subscribe for more music

🎧Tracklist:

🔸Σκηνική μουσική για το έργο του Bertold Brecht. Έργο 12 (1956).
🔸Απόδοση Στίχων: Οδυσσέας Ελύτης

▷Α’ Πλευρά
01. Τέσσερις Στρατηγοί [0:00]
02. Ανάγκη Να Σε Πάρω Εγώ [1:22]

▷B’ Πλευρά
03. Η Μπαλάντα Του Στρατιώτη [4:23]
04. Μια Φορά Κι Έναν Καιρό [6:39]

Τραγουδά ο Γιώργος Μούτσιος. Στο πιάνο ο Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη έκδοση σε δίσκο extended play 45' στροφών 1959

🔺Σημείωματα Από Τις Επανεκδόσεις Των Δίσκων :
🔸Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΕΒΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ BRECHT
Απόσπασμα από συνομιλία με το Θανάση Φωσκαρίνη που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 1988 στο τεύχος 196 του περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ
- Θ.Φ.: Το 1957 για πρώτη φορά ήρθατε σ' επαφή με το έργο του Brecht. Το Θέατρο Τέχνης έστειλε τη μουσική και τα τρα- γούδια από τον ΚΥΚΛΟ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη στη χήρα του συγγραφέα Helene Weigel, η οποία όμως δεν τα ενέκρινε. Ο Κουν, ωστόσο, ανέβασε το έργο μ' αυτή τη μουσική και χωρίς την έγκρισή της. Τι ήταν αυτό που δεν άρεσε στη Weigel και άρεσε στον Κουν κι ακόμη πώς βλέπετε σήμερα τον Brecht σαν ποιητή;
- Μ.Χ.: Πρώτα απ' όλα ο Κουν έστειλε τη μουσική μετά την παράσταση του ΚΥΚΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ για να πάρει την άδειά της, επειδή το επόμενο έργο που θ' ανέβαζε ήταν Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν, κι έπρεπε ο μουσικός που θα έγραφε τη μουσική στα τραγούδια να 'ναι της έγκρισής της. Αλλά δεν έστειλε τη μουσική. Έστειλε απλώς τ' όνομά μου. Η Weigel, πιστή στο γράμμα των παραστάσεων Brecht, κρατούσε τα ηνία για να πραγματοποιούνται παραστάσεις αυστηρές με τις προϋποθέσεις του Berliner Ensemble. Αποψη πέρα για πέρα αντιθεατρική, διότι, ως γνωστόν, η μουσική και η σκηνο- γραφία και τα κουστούμια είναι στοιχεία παραστάσεως κι όχι του έργου. Γι' αυτό και η εμμονή της Weigel, όσο ήταν εν ζωή, δημιουργούσε αποτυχημένες παραστάσεις στο εξωτερικό. Όσοι τολμούσαν να ανεβάσουν Brecht κάτω από τους αυστηρούς περιορισμούς της Weigel αποτύγχαναν. Ο Κουν, αγνοώντας τις αυστηρές προϋποθέσεις για το ανέβασμα του ΚΥΚΛΟΥ, τον ανέβασε με τη μουσική μου και είχε επιτυχία. Η Weigel το έμαθε και θύμωσε. Θέλοντας ο Κουν ν' ανεβάσει τον Καλό Άνθρωπος του Σετσουάν την επόμενη χρονιά, για να του δώσει την άδεια, συμβιβάστηκε με την εντολή της να το ανεβάσει με τη μουσική του Dessau, μια μουσική ξένη προς το χαρακτήρα του τόπου μας και του Κουν. Η παράσταση απέτυχε. Αυτό είναι το ιστορικό. Γι' αυτό άλλωστε και πριν το θάνατο της Weigel δεν γίνονταν πολλές παραστάσεις του Brecht. Η Weigel, θέλοντας να τον περιφρουρήσει, εμπόδισε τη διάδοσή του. Μετά το θάνατό της έπαψαν να ισχύουν αυτοί οι περιορισμοί κι έτσι άρχισαν να ενδιαφέρονται οι μεγάλοι σκηνοθέτες του παγκόσμιου θεάτρου για την εργασία του Brecht και να την ανεβάζουν. Ποια είναι η γνώμη μου για τον Brecht; Ένας σημαντικός ποιητής του θεάτρου, όσες φορές ξεχνούσε τις συνταγές του περί θεάτρου. Πρέπει όμως να τονίσω πως η περίπτωση του ΚΥΚΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ είχε ένα άλλο στοιχείο που συνέτεινε στην επιτυχία του: την εξαίσια μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη. Δηλαδή είχαμε την τύχη να ακούσουμε ένα «Μπρεχτικό» κείμενο σε μια γλώσσα γνήσια, σύγχρονη, ελληνική και ανωτάτου ποιητικού επιπέδου.

🔸KOYN KAI BRECHT
Απόσπασμα από συνέντευξη του Καρόλου Κουν στον Γιώργο Πηλιχό

-Γ.Π.: Στο Θέατρο Τέχνης πρωτοανεβάστηκαν όλοι σχεδόν οι μεγάλοι σύγχρονοι συγγραφείς. Σήμερα, από την απόσταση του χρόνου που μπορείτε να δείτε την όλη ως τώρα πορεία του Θεάτρου Τέχνης, αισθάνεστε ικανοποιημένος από τον τρόπο που παρουσιάσατε αυτούς τους συγγραφείς; Σας κάνω την ερώτηση γιατί υπάρχουν κι εκείνοι που διατείνονται ότι οι παραστάσεις σας του Brecht, λόγου χάρη, δεν ήταν απόλυτα «Μπρεχτικές»...
-Κ.Κ.: Πάντα προσπαθούσαμε να σεβαστούμε και να εξυπηρετήσουμε απόλυτα το πνεύμα του συγγραφέα, είτε σύγχρο- νος είναι είτε κλασικός. Ο Ionesco, για παράδειγμα, που είδε παραστάσεις των έργων του απ' το Θέατρο Τέχνης, εκφρά στηκε μ' ενθουσιασμό. Το ίδιο και ο Tennessee Williams. Όσον αφορά τον Brecht, δεν τον γνώρισα προσωπικά, έχω δει όμως παραστάσεις του Berliner Ensemble που ήταν εξαιρετικές. Το θέμα όμως της ερμηνείας των έργων του Brecht –μια και το θίξατε, όπως άλλωστε και κάθε άλλου μεγάλου συγγραφέα, εξαρτάται από το πόσο θα σεβαστείς την ουσία, το πνεύμα, την ποίηση και τη μαγεία του έργου, σε συνδυασμό πάντα με τα μέσα που διαθέτεις και με τον τρόπο που ταιριά- ζει στο συγκεκριμένο ανέβασμα, ώστε η ερμηνεία αυτή να βοηθήσει το κοινό ενός ορισμένου τόπου να επικοινωνήσει πληρέστερα με το έργο. Το να πάρεις τις σκηνοθετικές θεωρίες του Brecht που διαμορφώνονται από τις θεατρικές εμπειρίες του κατά το χρόνο της διδασκαλίας των έργων του –και που συχνά ποικίλλουν από έργο σε έργο και να τις εφαρμόσεις σχολαστικά είναι και απραγματοποίητο και αντιδημιουργικό.
=====================================================================

[rythmography]

🔸Ο BERTOLT BRECHT ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
Απόσπασμα από κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη για το πρόγραμμα της παράστασης του Θεάτρου Τέχνης (1957)
Γιώργος Τσάμπρας
Με το Επικό θέατρό του ο Brecht έρχεται να κλονίσει τις βασικές αρχές που συγκροτούν την έννοια του Κλασικού Θεά τρου. Για την αντίληψή του η σκηνή δεν είναι ο χώρος που εκτυλίσσεται η δράση, αλλά όπου ο συγγραφέας απλά και μόνον αφηγείται και παραθέτει ορισμένα δραματικά γεγονότα. Η σύγκρουση των χαρακτήρων, εξάλλου, δεν πρέπει κατά τη γνώμη του ν' αποβλέπει στην κινητοποίηση των συναισθημάτων του θεατή, αλλά στην ανάπτυξη του μηχανισμού της διαλεκτικής
του...
Ο Bertolt Brecht γεννήθηκε το Φεβρουάριο του 1898 στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας, μια μικρή βιομηχανική πόλη με καταθλιπτική ατμόσφαιρα που έκανε τον ποιητή να νιώσει, από παιδάκι ακόμα, μια ζωηρή αντίδραση προς το συμβατικό χαρακτήρα της ζωής των αστών, την προσήλωση στους νεκρούς τύπους, την επαρχιώτικη μετριότητα. Σ' αυτό συνέτεινε κι ο πατέρας του, ένας αξιοπρεπής διευθυντής εργοστασίου χαρτοποιίας, που δεν ήταν βέβαια καμωμένος για να κατανοήσει την ανήσυχη φύση του παιδιού που είχε φέρει στον κόσμο.
Δεκαοκτώ χρονών ο Brecht βρίσκεται στο Μόναχο, φοιτητής πια της Ιατρικής. Κι ο πόλεμος ο πρώτος μεγάλος πόλεμος- είναι δυο χρόνια κιόλας που έχει αρχίσει. Σε λίγο τον επιστρατεύουν κι αυτόν για να τον στείλουν να υπηρετήσει σ' ένα νοσοκομείο των μετόπισθεν. Από τον πόλεμο ο νέος φοιτητής δεν πρόφτασε να γνωρίσει την ατμόσφαιρα των ενθουσιασμών και των πατριωτικών εξάρσεων. Μπήκε στη ζωή κατευθείαν από την πύλη της αθλιότητας και του αίματος. Και μπροστά στην εικόνα του τραγικού παραλογισμού που αντίκρισε, μια ανάγκη να διαμαρτυρηθεί με όλο του το είναι τον κυριεύει. Από τις πρώτες μέρες της ειρήνης τον βρίσκουμε στα καφενεία του Μονάχου να διαβάζει στους φίλους του ποιήματα μηδενιστικά και αναρχικά, που διαδηλώνουν με βίαιο τρόπο τη βαθύτερη ανταρσία του. Την ίδια εποχή ωστόσο αρχίζει να γράφει τα πρώτα του θεατρικά έργα και να συνειδητοποιεί μέσα του τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα θέατρο με κοινωνικό περιεχόμενο...
Η είσοδος του Hitler στον πολιτικό στίβο και η ταχύτατη διάδοση του Εθνικοσοσιαλισμού αναγκάζουν τον Brecht να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Το 1933 φεύγει προσωρινά για τη Δανία, με την ελπίδα ότι δε θ' αργήσει η ώρα του γυρισμού. Μα περνούν έξι ολόκληρα χρόνια και στο τέλος ακολουθεί η έκρηξη του πολέμου. Απογοητευμένος φεύγει για την Αμερική, όπου εξακολουθεί να εργάζεται χωρίς να γνωρίσει ποτέ του καμιά εξαιρετική επιτυχία, ενώ σ' όλο αυτό το διάστημα η Ευρώπη φυσικά έχει λησμονήσει ακόμη και το όνομά του. Με την επιστροφή του στη Γερμανία το 1947, η αναγνώρισή του και η ακτινοβολία του επάνω στο διεθνές κοινό αρχίζει να μεγαλώνει. Η παράσταση του ΚΥΚΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ (ολόκληρος ο τίτλος είναι Ο ΚΑΥΚΑΣΙΑΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ) που έγινε στο Παρίσι του 1954, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Θεατρικού Φεστιβάλ, κατακύρωσε και επίσημα την αναγνώριση αυτή.

🔸Ο ΚΑΥΚΑΣΙΑΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ γράφτηκε από τον Brecht το 1944. Η ιστορία του έργου; Σε μια χώρα που σπαράσσεται από διαμάχες ανάμεσα στους κυβερνώντες, μια κοπέλα βρίσκεται μ' ένα ξένο παιδί στην αγκαλιά. Είναι το παιδί του σκοτωμένου παλιού κυβερνήτη που, αν δεν το κρύψει, θα το σκοτώσει κι αυτό ο νέος κυβερνήτης. Η φροντίδα της κοπέλας για να σώσει αυτό το παιδί γίνεται μοίρα της. Βρίσκεται συνεχώς μπροστά σε νέες κακουχίες ταξιδεύοντας από τόπο σε τόπο προκειμένου να γλιτώσει το παιδί. Κακουχίες από τον αδελφοκτόνο πόλεμο αλλά ακόμα κι απ' τα στοιχεία της φύσης. Όταν όμως πια έχει μεγαλώσει το παιδί, εμφανίζεται η φυσική του μητέρα και το διεκδικεί. Η κοπέλα αρνείται να το δώσει και έτσι βρίσκονται και οι δυο μπροστά σ' ένα λαϊκό δικαστή, ο οποίος εντέλει δίνει το παιδί σ' εκείνη που το έσωσε κινδυνεύοντας και το μεγάλωσε με θυσίες.
Ο Κάρολος Κουν ανεβάζει τον ΚΥΚΛΟ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΜΩΛΙΑ στις αρχές του 1957 σε μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη, σκηνικά και κουστούμια του Γιώργου Βακαλό και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ανάμεσα στους ηθοποιούς που συμμετέχουν σ' εκείνη την πρώτη παράσταση, ο Κώστας Μπάκας, ο Μηνάς Χρηστίδης, η Νέλλη Αγγελίδου, η Αναστασία Πανταζοπούλου, ο Σπύρος Κωσταντόπουλος, ο Γιώργος Τσιτσόπουλος, η Τάνια Σαββοπούλου, η Τασσώ Καββαδία, ο Κώστας Καζάκος, ο Γιώργος Λαζάνης και η Βέρα Ζαβιτσιάνου. Ο Μάνος Χατζιδάκις συνέθεσε τα τραγούδια του έργου μέσα σε δέκα μέρες, τον Ιανουά ριο του 1957, επιδιώκοντας - σύμφωνα με το σχετικό σημείωμα της πρώτης έκδοσης «μια σειρά τραγουδιών πιστών στο ύφος του Brecht χωρίς όμως να μιμηθεί το ύφος των ειδικών «Μπρεχτικών» συνθετών Kurt Weill, Paul Dessau και Hans Eisler...» Τα επόμενα χρόνια ο συνθέτης παρουσιάζει κάποια απ' αυτά τα τραγούδια μαζί με άλλα έργα της πρώτης περιόδου της δημιουργίας του (1948-1959) σε μια σειρά ρεσιτάλ για πιάνο και φωνή που δίνει τότε με τραγουδιστή το Γιώργο Μούτσιο. Μ' αυτήν τη μορφή (πιάνο-φωνή) με τον ίδιο στο πιάνο και τον Μούτσιο ερμηνευτή, πρωτοηχογραφεί τέσσερα απ' αυτά τα τραγούδια για τη δισκογραφία το 1959. Είναι οι ηχογραφήσεις που ακούγονται εδώ.
Γιώργος Τσάμπρας