ΕΣΤΙΑ Ν.ΣΜΥΡΝΗΣ-ΣΥΛ.ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΛΕΡΟΥ 2019

Καλησπέρα κι από μένα και καλώς σας βρίσκω στον ιερό και φιλόξενο χώρο της Εστίας Ν. Σμύρνης.
Είμαι τρίτης γενιάς μικρασιάτισα, όπως και τα περισσότερα μέλη του συλλόγου μας, κάτι που μας κάνει ιδιαίτερα υπερήφανους αλλά και υπόχρεους απέναντι στους προγόνους μας να κρατήσουμε τα αόρατα νήματα που μας δένουν με τις αλησμόνητες πατρίδες μας και δεν είναι άλλα από τις μνήμες και την υπέροχη κουλτούρα που μεγαλώσαμε.
Η Λέρος είναι ένα πανέμορφο νησί που ανήκει στα Δωδεκάνησα διαθέτοντας μακραίωνη ιστορία και πλούσια λαογραφία γεμάτη όμορφα έθιμα και χορούς βαθιά επηρεασμένη από την Μικρασιατική παράδοση. Η σχέση της Λέρου με τα μικρασιατικά παράλια είναι άρρηκτα δεμένη από την αρχαιότητα. Στα 1842 ο καθηγητής της αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ρος, βρήκε στο Παρθένι στο εκκλησάκι του Άι Γιώργη μια μαρμάρινη ενεπίγραφη πλάκα, που χρονολογείται από το τέλος τους 6ου π.χ. αι. και το περιεχόμενο της αναφέρεται στο ψήφισμα των Λεριών για τον ιστορικό Εκαταίο τον Μιλήσιο. Ιστορικοί που ασχολήθηκαν με την ερμηνεία του εν λόγο ευρήματος, υποστήριξαν ότι η Λέρος εκείνη την εποχή ήταν αυτόνομη και είχε αποίκους από την Μίλητο.

Σήμερα θα σας παρουσιάσουμε τα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς της Λέρου που παρουσιάζουν μεγάλη ομοιότητα με αυτά της Ερυθραίας.
Οι προετοιμασίες άρχιζαν την επόμενη του Αγ. Φιλίππου στις 15 του Νοέμβρη με ξεσηκώματα και γενικές καθαριότητες στα σπίτια. Γαλαχτώματα μπουγάδες και κολλάρισμα στους φιλέδες τις μπιρμπίλες και τ’ ασπροκεντήματα, τα καλά εργόχειρα που χρησιμοποιούσαν στις Μεγάλες Σκόλες. Τα μπακίρια έπρεπε να γυαλιστούν και τα σπίτια έπρεπε να αστράφτουν από καθαριότητα καθώς και τα ντάμια έπρεπε να είναι καθαρά και περιποιημένα για να μην νοιώθουν τα ζώα του σπιτιού παραμελλημένα. Του Αγ. Αντρέα που έφτιαχναν τους λαγγίτες έπρεπε τους καλύτερους να τους ταίσουν στα ζώα για να τα γλυκάνουν, ώστε όταν περάσει ο Άις Βασίλης να τα βρει καθαρά και καλοζωισμένα. Όλοι νήστευαν για να κοινωνήσουν αφού πρώτα κάμουν μετάνοια και ζητήσουν συγχώρεση από τους γεροντότερους τις οικογένειας και τους φιλήσουν το χέρι. Τα παιδιά έπρεπε πριν κοινωνήσουν να επισκεφτούν τη νονά τους να τις φιλήσουν το χέρι και να πάρουν την ευχή της.

Τα πρώτα γλυκά έπρεπε να δοθούν στους φτωχούς και στους θλιμμένους ... Ήταν μεγάλη αμαρτία να τρώμε εμείς και να μην τρώνε πρώτα αυτοί που δεν έχουν ή... που έχουν πένθος... να συγχωρέσουν και τους πεθαμένους μας. Η γιορτή των Χριστουγέννων και των Φώτων ήταν τριήμερες όπως χαρακτηριστικά έλεγαν οι παλαιότεροι τρεις στη Γέννα, τρεις τα Φώτα κι έξι την Ανάσταση θεωρούνταν μεγάλες σκόλες και δεν έκαναν βαριές δουλειές στο σπίτι. Άλλωστε οι έξι πρώτες μέρες του Δωδεκάμερου ήταν Δρύμες, δεν έπρεπε λοιπόν να πλύνουν ρούχα γιατί θα γέμιζαν τρύπες και απόφευγαν να λουστούν για να μη ψειριάσουν. Για να αποφύγουν την επιδρομή τους στο σπίτι, οι νοικοκυρές έπρεπε να αφήσουν έξω ένα πιάτο με γλυκά και κρεμούσαν πίσω από την πόρτα ένα κομμάτι δίχτυ, έναν βάγιενο Σταυρό και μύρα από τον Επιτάφιο. Παραμονή της μεγάλης γιορτής τα παιδιά με καραβάκια στα χέρια οι χάρτινα ομοιώματα εκκλησιών έψελναν τα κάλαντα. Οι νοικοκυρές τα κερνούν γλυκά και ξηρούς καρπούς και τους δίνουν χρήματα για το καλό. Την ημέρα των Χριστουγέννων αξημέρωτα έπρεπε να είναι όλοι στην εκκλησία, στις Ώρες της Παναγιάς φορώντας τα καλύτερα τους ρούχα.
Ανήμερα την πρωτοχρονιά έπρεπε σε κάθε σπίτι να γίνει το ποδαρικό, από κάποιον, συνήθως παιδί που είχε και τους δύο του γονείς. Πρωί πρωί λοιπόν κρατώντας μια εικόνα συνήθως του Αί Νικόλα ή της Προστάτιδας του νησιού της Παναγιάς του Κάστρου, ένα ρόδι και μια πέτρα που φρόντιζε να είναι πολύ γερή , πήγαινε σε μια πηγή και γέμιζε με νερό μια κανάτα. Δεν έπρεπε να μιλήσει ή να γυρίσει πίσω μέχρι που έφτανε στο σπίτι που θα έκανε το ποδαρικό, και προσπαθούσε να μη συναντήσει κανέναν στο δρόμο για να είναι ανεμπόδιστος όλος ό χρόνος. Χτύπαγε την πόρτα και ανοίγοντας της ο ιδιοκτήτης, έπρεπε να ρίξει μέσα την πέτρα και να ευχηθεί στην οικογένεια του σπιτιού να είναι γεροί σαν την πέτρα. Έμπαινε με το δεξί για να πάνε όλα δεξιά και έσπαγε το ρόδι στο κατώφλι του σπιτιού με την ευχή όπως τρέχουν τα κουκούδια του ροδιού να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι. Κατόπιν ράντιζε με το αμίλητο νερό τα τέσσερα καντούνια του. Όλη η οικογένεια έπρεπε να προσκυνήσει την εικόνα και ραντιστεί με το αμίλητο νερό. Η πέτρα φυλάττονταν σε μια γωνία του σπιτιού όλο το χρόνο μαζί με τη σκορδούλα (κρεμμύδα) που είχαν βγάλει τις προηγούμενες μέρες απ’ το βουνό. Η οικοδέσποινα κερνούσε αυτόν που έκανε το ποδαρικό, κόκκινο γλυκό κρασί και γλυκά και ο οικοδεσπότης του έδινε την μπουλιστρίνα του (μπουναμάς). Επίσης μπουλιστρίνες έδινε και στα μέλη της οικογένειας του και γενικά τα δώρα των γιορτών ήταν οι μπουλιστρίνες που δινόταν στα παιδιά την πρωτοχρονιά και όχι τα Χριστούγεννα. Τα περισσότερα από τα έθιμα αυτά τα κρατούμε ως σήμερα με σεβασμό και ευλάβεια στους προγόνους μας...