'Άρατε Πύλας', Κακοδίκι Επιτάφιος 2023, παπά Στυλιανός Λουπάσης

[ΓιώργοςΛουπάσης]

Το έθιμο αυτό έχει πανελλήνια διάδοση. Μια λεπτομέρεια, όχι χωρίς σημασία, είναι η ημέρα με την οποία συνδέεται. Εδώ το βλέπουμε να επισφραγίζει την περιφορά του Επιταφίου έξω από το ναό και να διαδραματίζεται κατά την είσοδο στο ναό. Σε άλλες περιοχές συνδέεται με την πρώτη φάση της Ακολουθίας της Αναστάσεως. Μετά, δηλαδή, την ανάγνωση του Ευαγγελίου και το "Χριστός ανέστη", στην αυλή του ναού, κατά την είσοδο στο ναό για τη συνέχιση της Ακολουθίας (Όρθρου και Θ. Λειτουργίας) τοποθετείται αυτή η σκηνή που παρακολουθούμε στο βίντεο. Αν ρωτήσει κάποιος ποιο είναι το σωστό, μια πρώτη απάντηση (όχι επί της ουσίας) είναι το ότι στα έθιμα συνήθως δεν υπάρχει "σωστό" και "λάθος". Διαμορφώνονται μέσα στο χρόνο και με βάση αντιλήψεις, προτιμήσεις, ιδέες κ.λπ. που έχουν οι κατά καιρούς γενεές. Αν όμως δούμε την ουσία του θέματος, θα ξεκινήσουμε από το ότι ο διάλογος που υπάρχει (και τον ακούσαμε) ανάμεσα στον ιερέα και τον νεωκόρο (ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο) είναι από τον εικοστό τρίτο ψαλμό του Δαβίδ. Εκεί δύο φορές αναφέρεται η προσταγή "άρατε πύλας..." δύο φορές ακολουθεί η ερώτηση "τις εστιν ούτος ο βασιλεύς ;..." και ισάριθμες φορές δίνεται η απάντηση "Κύριος κραταιός και δυνατός...". Ιδιαίτερη σημασία έχει το ότι ο ψαλμός αυτός επιγράφεται "τῆς μιᾶς τῶν σαββάτων". Αυτή είναι ονομασία της Κυριακής, και μάλιστα της Κυριακής του Πάσχα (σε τροπάριο που ψάλλεται το βράδυ αναφέρεται "αὕτη ἐστὶν ἡ κλητὴ καὶ ἁγία ἡμέρα, ἡ μία τῶν σαββάτων"). Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό, το έθιμο "ανήκει" στην ημέρα της Αναστάσεως. Συνηγορεί και το ότι έχει λίγο νωρίτερα διακηρυχθεί η ανάσταση του Χριστού, γεγονός που είναι απόδειξη της παντοδυναμίας του ("κραταιός και δυνατός"). [για το έθιμο αυτό είχα γράψει αναλυτικά σε βιβλίο μου για την εκκλησιαστική φρασεολογία]