El Organo Oriental - Groningen 1995

Groningen meets Cuba 1995
Er zijn geschriften gevonden van 300 jr. na chr. waarin mechanische orgels al worden genoemd. In 1806 werd in Duitsland de 1e draaiorgelfabriek gebouwd. Rond 1850 werd in Parijs de basis van het huidige draaiorgel gelegd. In de 2e helft van de 19e eeuw werden de 1e orgels in Nederland ingevoerd.

Er zijn echter ook draaiorgels naar het Caribisch gebied verscheept. Die orgels zijn via Franse kolonisten uit Haïti op Cuba terechtgekomen. Cuba heeft dan ook als enig niet-westers land een rijke draaiorgeltraditie. Het Cubaanse bloed stroomt echter veel te snel voor de Europese polka’s, walsen en marsen. Daarom voegden de Cubanen al snel een andere slinger (lierrad) toe aan hun draaiorgels, om zo snellere ritmes te kunnen spelen. Daarmee was het Organo Cubano (of Organo Oriental) geboren. Een Cubaanse traditie die zelfs als hulpmiddel diende in de onafhankelijkheidsoorlogen. In de draaiorgels smokkelde men wapens en medicijnen van de ene naar de andere stad, omdat de orgels in heel Cuba op dansavonden werden gebruikt.
Er draaien nog zo’n 100 van deze orgels in de Cubaanse danslokalen, met de opzwepende salsa klanken van rumba, merengue en chachachá.

Het Cubaanse draaiorgel 'Cien años de tradicion' (100 jaar traditie) van de Cubaanse familie Cuayo, speelde in 1995 gebroederlijk samen met ‘ons’ Stadsdraaiorgel ‘de Arabier’, in de Stad Groningen. Geen battle in de Varkensbaai, zoals de mislukte invasie op Cuba in 1961, maar een muzikale battle in de Poelestraat op de hoek met de Grote Markt. Beide orgels werden begeleid door Cubaanse percussionisten.

Het Cubaanse orgel was is Groningen nav het ‘Bewogen Koper’ Festival in de Oosterpoort (bedankt Draaiorgelvriend voor de correctie) De aanleiding voor deze ‘draaiorgelbattle’, was het huwelijk van de dochter van Hendrik Elderman. 25 jaar lang was Elderman de orgeldraaier van straatdraaiorgel ‘de Arabier’ in de stad Groningen geweest.

Het grote verschil tussen de twee draaiorgels zit in de beleving van muziek en de cultuur. Het kleurrijk met ornamenten gedecoreerde Nederlandse pierement, wordt doorgaans begeleid door een rinkelende koperen centenbak. Het minder uitbundig, maar door percussie ondersteunde, Organo Cubano néémt niet… maar gééft.

In 2019 ben ik in Cuba geweest. Schitterend land en daar heel veel gezien, maar helaas geen Organo Cubano.

Speciale dank aan Manoteo, 121omePiet en draaiorgelvriend voor gedeeltes uit hun video’s.

[omePiet]

Fantastisch en bedankt voor de bronvermelding. Goed dat het verhaal van verbinding via de liefde voor muziek verteld blijft worden