Η δουλική εργασία στα μεταλλεία του αρχαίου Λαυρίου

Στην εργασία του συναδέλφου Μάνου Δημητρίου, απόφοιτου της Ιστορικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ (του Τμήματος Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης), παρουσιάζεται ως μια ενιαία συνθετική διαδικασία, η παραγωγή αργύρου, ο ρόλος των μεταλλείων στην οικονομία της Αρχαίας Αθήνας και η θέση της δουλικής εργασίας σε αυτά κατά τον 5ο - 4ο αιώνα πριν την σημερινή χρονολογία μας (που η επίσημη ιδεολογική σύμβαση εξακολουθεί ακόμα να ονομάζει «προ Χριστού»). Η παραγωγή του αργυρούχου μολύβδου περιλάμβανε πέντε στάδια: έρευνα, εξόρυξη μεταλλεύματος, εμπλουτισμός, εκκαμίνευση και κυπέλλωση. Το Αθηναϊκό Κράτος κατείχε τα μεταλλεία και τα νοίκιαζε μόνο σε Αθηναίους πολίτες. Οι ιδιοκτήτες των μεταλλείων πωλούσαν τον άργυρο στην Αθηναϊκή Πόλη, που τον μετέτρεπε σε νόμισμα, τις γνωστές Αθηναϊκές Γλαύκες, που έφτασαν να κυριαρχούν σε όλη τη Μεσόγειο και αυτή η διαδικασία συνέβαλε σημαντικά στην ενίσχυση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων στην περιοχή και στην ενίσχυση του καταμερισμού μεταξύ γεωργίας και βιοτεχνίας και της περαιτέρω έντασης της χρήσης δουλικής εργασίας στην δεύτερη, στοιχείων που σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσαν την οικονομική βάση του λαμπρού πολιτικού και πνευματικού εποικοδομήματος της κλασικής Αρχαιότητας. Υπήρχε και μια ομάδα δουλοκτητών που πουλούσε ή ενοικίαζε δούλους για εργασία στα μεταλλεία με τεράστια κέρδη. Δίπλα σε αυτούς συμμετείχαν και άλλες κοινωνικές ομάδες όπως μέτοικοι, ξένοι, απελεύθεροι, «χωρίς οικούντες» και φυσικά δούλοι. Η παραγωγική εργασία στο Λαύριο, επειδή ήταν χρονοβόρα και κοστοβόρα, καθοριζόταν από την μαζική και φτηνή εργασία των δούλων που ζούσαν σε άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες διαμονής και εργασίας.

Ενδεικτικός κατάλογος βιβλιογραφίας για βαθύτερη μελέτη σχετικά με τα μεταλλεία του Αρχαίου Λαυρίου

Αρχαίες πηγές
- Ξενοφών, «Πόροι», εκδ. Ζαχαρόπουλος
- Αριστοτέλης, «Αθηναίων Πολιτεία», εκδ. Ζαχαρόπουλος

Σύγχρονη ιστορική βιβλιογραφία
- Κονοφάγος Κ., Το Αρχαίο Λαύριο, Αθήνα 1980.
- Ardaillon E., Les mines du Laurium dans l’ Antiquité, Paris 1897.
- Κακαβογιάννης Ε., Σουνιακά-Λαυρεωτικά, «Αρχαιολογικό Δελτίο», τ. 32, Μελέται 1977.
- Ανδρεάδης Α., Ιστορία της Ελληνικής Δημοσίας Οικονομίας, Αθήνα 1928.
- Crosby M., The Leases of the Laureion Mines, “Hesperia” XIX, 1950.
- Hopper R. J., The Attic silver mines in the fourth century B.C., B.S.A. 1953, vol. XLVIII.
- Глускина Л. М., Лаврийские серебрянные рудники в экономике Афин в IV в. до н. э., Ученые записки Лен. Гос. Пед. Ин-та им. Герцена, 1969.
- Фролов Э. Д., Факел Прометея: очерки античной общественной мысли, Ленинград, ЛГУ, 1981.
- Lauffer S., Die Bergwerkssklaven von Laureion, Wiesbaden, 1979.
- Κορδάτος Γ., Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τομ. ΙΙΙ, Αθήνα 1956.
- Συλλογικό, Античная Греция в 2-х томах, Москва, Наука 1983.