Lamium garganicum ή Λάμιον το γαργανικό

Το Λάμιο το γαργανικό είναι ένα πολυετές, πολύκλαδο φυτό με πολλούς βλαστούς μήκους 10-60 εκ., που μπορούμε να το συναντήσουμε σε βραχώδη μέρη, σχισμές ασβεστολίθων βράχων, υγρούς τοίχους και ρυάκια και σε υψόμετρο από 600-2000 μέτρα. Ανήκει στην οικογένεια των Lamiaceae (Labiatae) Χειλανθών (μπαλλότα, λεβάντα, δενδρολίβανο, δίκταμο, φλομίς, μέντα, κ.λ.π.), που περιλαμβάνει 200 γένη με 3500 είδη των εύκρατων και θερμών χωρών. Στην ελληνική χλωρίδα ανήκουν πάνω από 200 είδη. Είναι μια από τις σημαντικότερες οικογένειες ως προς τη χρησιμότητά τους για τον άνθρωπο.
Το Λάμιο το γαργανικό, είναι αυτοφυές φυτό και απαντάται σε ορεινές περιοχές όλης της Μεσογείου, της Υπερκαυκασίας και της Μέσης Ανατολής. Στην Ελλάδα είναι ένα από τα πιο όμορφα αγριολούλουδα των βουνών μας και ανθοφορεί από τον Μάρτιο μέχρι και τον Αύγουστο, ανάλογα με το υψόμετρο και την υγρασία που μπορεί να βρει, από το λιώσιμο των πάγων. Είναι ένα είδος εξαιρετικά μεταβλητό με αρκετά υποείδη.
Το όνομα του είδους προέρχεται από το βουνό Gargano στην Απουλία της Ιταλίας. Το όνομα του γένους Lamium προέρχεται από την μυθική Λάμια λόγω της ομοιότητας του άνθους με στόμα. Στην Ελληνική μυθολογία η Λάμια ήταν κόρη του θεού Ποσειδώνα και της Λιβύης. Η ίδια ήταν βασίλισσα της Λιβύης και σύζυγος του Βήλου. Η τύχη της όμως κρίθηκε (εύκολα μπορείτε να μαντέψετε) από τον ερωτιάρη Δία και τη ζηλιάρα γυναίκα του. Δυστυχώς τα παιδιά που γεννιόντουσαν από αυτήν την ένωση, τα σκότωνε η θέα Ηρα. Η Λάμια για εκδίκηση μεταμορφώθηκε σε τέρας που και η ίδια σκότωνε παιδιά. Αυτό όμως μπορούσε να το κάνει μόνο η μεγάλη θεά χωρίς τιμωρία. Η θεά την καταδίκασε να μην κοιμάται ποτέ, αλλά ο πονόψυχος Δίας σκαρφίστηκε μια έξυπνη λύση: της έδωσε την δυνατότητα να βγάζει τα μάτια της και να τα ξαναβάζει όποτε θελήσει.
Ακόμη θυμάμαι τη γιαγιά μου να μου λέει "μην βγαίνεις το βράδυ έξω γιατί θα σε" φάει η Λάμια" και βέβαια θυμάμαι πάντα, όταν η κουβέντα το φέρνει, τη "Λάμια" του Κωστή Παλαμά...
Για να ξαναγυρίσω όμως στο Λάμιο το γαργανικό, χαρακτηριστικό του φυτού είναι ότι όλα τα μέρη του (βλαστός, φύλλα και κάλυκας) είναι πολύ τριχωτά.
Ο βλαστός είναι φυλλώδης, τετράγωνος με φύλλα ωοειδή έως νεφροειδή, πριονωτά έως οδοντωτά. Τα φύλλα είναι αντίθετα, με μακρύ μίσχο 1-2 εκατοστά.
Τα άνθη φύονται σε σπονδύλους 5-15 και έχουν σωλήνα πολύ μακρύτερο από τον κάλυκα. Το χρώμα τους είναι στις αποχρώσεις του ρόδινου (ροζ, λευκορόδινο, κόκκινο, μοβ). Το άνω χείλος είναι θολωτό, ενώ το κάτω χείλος, βαθιά τρίλοβο και έχει πορφυρές ραβδώσεις στις πλευρές. Οι ανθήρες έχουν μακριές λευκές τρίχες. Τα βράκτια παρόμοια με τα φύλλα.
Τα άνθη του, δηλαδή, έχουν το χαρακτηριστικό σχήμα όλων των χειλανθών (μάλλον "χειλωτά" έπρεπε να είναι η σωστότερη ονομασία τους) : ομοιάζουν με σωλήνες, οι οποίοι στην άκρη τους έχουν δύο χείλη, με πέντε ανισομεγέθη πέταλα. Εμφανίζονται στις μασχάλες κυρίως των ανώτερων φύλλων. Ανθίζουν ήδη από τα τέλη Φεβρουαρίου και ευδοκιμούν σε εδάφη με σχετική υγρασία.
Χαρακτηριστικό όλων των χειλανθών είναι η περιεκτικότητά τους σε πολλά αιθέρια έλαια.
Το Λάμιον επίσης περιέχει τανίνες και πολλά φλαβονοειδή, πράγμα που τα δίνει και φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα άνθη και τα φύλλα χρησιμοποιούνται σαν αναλγητικά, στυπτικά, τονωτικά, επουλωτικά (αιμοστατικά), διουρητικά, για προβλήματα του ουροποιητικού, του αναπνευστικού και του καρδιαγγειακού (αιμορραγίες, κιρσοί κ.λ.π.), ακόμη και κατά της μελαγχολίας. Μια παραδοσιακή λαϊκή φαρμακευτική βότανο θεραπεία που χάνεται σιγά σιγά. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα, διάφορα είδη Λάμιου χρησιμοποιούνταν βραστά για την παρασκευή φαγητών και σαλάτας.
Τέλος τα διάφορα είδη Λάμιου αποτελούν πολύ καλά μελισσοκομικά φυτά, διότι προσελκύουν τις μέλισσες και διαθέτουν άφθονη γύρη και μάλιστα στο τέλος του χειμώνα, σε μια εποχή που ακόμη δεν έχουν ανθίσει τα περισσότερα φυτά. Όπως τα συγκεκριμένα φυτά, που τα φωτογράφησα στις 14 Μαρτίου 2020 στην κορυφή Λεοντάρι του Πατέρα και σε υψόμετρο 1100 περίπου μέτρα, με πολλές ήδη μέλισσες να τα επισκέπτονται...

" Τ’ όνομά μου Λαμπετώ η Γελούσα,
είμαι η Λάμια του ξολοθρεμού,
τρέφω το τραγούδι σαν τη Μούσα,
λάμπω σαν τον άγγελο του Θεού."...
Κ. Παλαμάς