Marcus Terentius Varro: ένα πρότυπο eruditio για διεπιστημονικές ανταλλαγές στην φιλολογική έρευνα

Η παρούσα επιστημονική ανακοίνωση έγινε στο πλαίσιο της Ημερίδας "Ανθρωπιστικές, κοινωνικές και θετικές επιστήμες: Διεπιστημονικές ανταλλαγές στη φιλολογική έρευνα" που διοργάνωσε ο Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών και Υποψηφίων Διδακτόρων του Τμήματος Φιλολογίας (Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ) στις 20 Οκτωβρίου 2023.

Περίληψη
Τις τελευταίες δεκαετίες η έρευνα έχει στραφεί εντατικά στην μελέτη και συζήτηση του αποσπασματικά σωζόμενου έργου του πολυμαθούς Marcus Terentius Varro. Όπως καταδεικνύουν τα ελάχιστα σωζόμενα έργα του δεν υπάρχει τομέας του επιστητού με τον οποίο να μην καταπιάστηκε στα γραπτά του: φιλολογία, ετυμολογία, γεωργία, θρησκεία, ιστορία, γεωγραφία, κοινωνία κ.λπ. Έτσι ο Κικέρων στον φιλοσοφικό διάλογο Academica που του αφιερώνει, δεν έχει άδικο να τον χαρακτηρίζει πολυγραφότατο (cum multa scribas [1.3]). Η ερευνητική ενασχόληση με τον Βάρρωνα είναι κατά την εύστοχη διατύπωση της Volk μια σύγχρονη φιλολογική ανησυχία με αυτο-αναφορικές συνδηλώσεις, ανάλογη με την σχολαστική προσέγγιση και διεπιστημονική ματιά του ίδιου του συγγραφέα. Μέσα από την επισκόπηση επιλεγμένων χωρίων των καλύτερα σωζόμενων έργων του De lingua Latina και De re rustica, καθώς και των αποσπασματικά σωζόμενων Saturae Menippeae και Antiquitates Rerum Divinarum et Humanarum, η παρούσα εισήγηση στοχεύει να καταδείξει την διεπιστημονική στόχευση τους˙ επιπλέον αποσκοπεί να φωτίσει τις στρατηγικές ανταλλαγής στοιχείων μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών πεδίων (ανθρωπιστικών, θετικών, κοινωνικών) και την σύγχρονη αξία αυτού του διαλόγου. Καθοριστικής σημασίας για αυτήν την εισήγηση είναι η μονογραφία της C. Moatti με τίτλο The birth of critical thinking in republican Rome. Η τελευταία εκτιμά τον ρόλο του Βάρρωνα ως άξιου κριτικού στοχαστή επί παντός επιστητού, χαρακτηρισμός που ενισχύει την άποψη πως ένας αναστοχασμός στους ευρείς πνευματικούς ορίζοντες που διάνοιξε ο αρχαίος στοχαστής είναι απαραίτητος και στην σύγχρονη φιλολογική έρευνα.

Λέξεις-κλειδιά: Marcus Terentius Varro, eruditio, Saturae Menippeae, διεπιστημονικότητα, αναστοχασμός

Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Κριτικές εκδόσεις των έργων/Αρχαίες πηγές
Astbury, R., M. Terentius Varro: Saturarum Menippearum Fragmenta. München & Leipzig
2002.
Augustine, City of God, vol. 2: Books 4-7, trans. Green W. M., Cambridge: Harvard
University Press (LCL 412) 1963.
Burkhart, C., M. Terentius Varro, Antiquitates rerum divinarum. 1: Die Fragmente. 2:
Kommentar. Wiesbaden 1976.
Cato, Varro, On Agriculture, trans. Hooper, W. D., Ash, H. B., Cambridge: Harvard
University Press (LCL 283) 1934.
Cicero, On the Nature of the Gods, Academics, trans. Rackham H., Cambridge: Harvard
University Press (LCL 268) 1933.
Varro, On the Latin Language, vol. 1: Books 5-7, trans. Kent. R. G., Cambridge:
Harvard University Press (LCL 333) 1938.
Varro, On the Latin Language, vol. 2: Books 8-10, trans. Kent. R. G., Cambridge:
Harvard University Press (LCL 334) 1938.
Μελέτες/ άρθρα
Lazzerini, F., “Rome in the mirror: Varro’s Quest for the past, for a present goal”, in Lanzillotta L. R. et al., Roman Identity, Oxford 2023, 279-312.
Leonardis, I., “Risvegliarsi in un’altra Roma. Crisi del presente e nostalgia del passato nelle Saturae Menippeae di Varrone”, in Angiolillo R. et al., Immagini, Interpretazioni e Reazioni nel mondo greco, latino e bizantino, Alessandria 2015, 223-236.
Moatti, C., The birth of critical thinking in Republican Rome. Cambridge 2015.
Volk, K., “Versions of Varro”. The Journal of Roman Studies, 110 (2020), 221-232.