Κάστρο Χλεμούτσι Ηλείας / Chlemoutsi Castle, Ilia Greece

Η ιστορία της κατασκευής του Κάστρου σώζεται στο Χρονικό του Μορέως.

Το κάστρο χτίστηκε το 1220-1223 από τον πρίγκιπα της Αχαΐας Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο (Geoffroi de Villehardouin ή «μισὶρ Ντζεφρέ» στο χρονικό). Ο Γοδεφρείδος ήταν Γάλλος ιππότης που συμμετείχε στην Δ’ Σταυροφορία μεταβαίνοντας κατευθείαν στη Συρία και έτσι δεν ήταν παρών στην άλωση της Πόλης το 1204. Μετά την επικράτηση των Φράγκων ήρθε στην Ελλάδα και τέθηκε στην υπηρεσία του Βονιφάτιου Μομφερατικού (εκ των ηγετών της Δ’ Στραυροφορίας και «βασιλεύς Θεσσαλονίκης»). Μαζί με τον Γουλιέλμο Σταμπλίτη, ο Γοδεφρείδος ήταν ο ηγέτης της κονγκέστας, δηλαδή της κατάκτησης του Μοριά από του Φράγκους. Το 1210 ο Γοδεφρείδος έγινε Πρίγκιπας της Αχαΐας, τίτλος που αρχικά απονεμήθηκε στον Σταμπλίτη ο οποίος στο μεταξύ είχε πεθάνει στη Γαλλία.

Η πρωτεύουσα του πριγκιπάτου ήταν η Ανδραβίδα η οποία ήταν ανοχύρωτη. Ο Γοδεφρείδος έκρινε ότι ήταν απαραίτητο να κτίσει κάστρο στο Χλεμούτσι για να την προστατεύει, αλλά να επιτηρεί και το επίνειό της την Γλαρέντζα που τότε ακόμα δεν είχε οχύρωση. Ένας άλλος λόγος για την ίδρυση του κάστρου ήταν το κύρος που προσέδιδε στον ιδιοκτήτη του ένα τέτοιο μεγαλόπρεπο παλάτι-φρούριο, αντάξιο του νεοαποκτηθέντος υψηλού τίτλου του.

Στην προσπάθειά του να βρει χρήματα για την κατασκευή του ο Γοδεφρείδος ήρθε σε σύγκρουση με τον καθολικό κλήρο της Αχαΐας επειδή χρησιμοποίησε τις προσόδους της εκκλησίας για την οικοδόμησή του. Μάλιστα γι’ αυτό το λόγο είχε αφοριστεί από τον Πάπα Ονώριο Γ’, αλλά ο αφορισμός αναιρέθηκε όταν δόθηκαν εξηγήσεις για την αναγκαιότητα του κάστρου. Και όπως το εξιστορεί το Χρονικόν: Αφότου είδε ο πρίγκιπας του Πάπα την συμπάθειαν, χαράς μεγάλην έποικε και τον Θεόν δοξάζει.

Το κάστρο υπήρξε το μεγαλύτερο οικοδόμημα που έχτισαν οι Φράγκοι στα Βαλκάνια και από τις ελάχιστες περιπτώσεις που αντί να εκσυγχρονίσουν και να ενισχύσουν υφιστάμενες Βυζαντινές οχυρώσεις, προτίμησαν να ιδρύσουν εξαρχής ένα καινούργιο κάστρο εμφυτεύοντας άφθονα στοιχεία από την Γαλλική αρχιτεκτονική του 12ου αιώνα αλλά και από την οχυρωματική τεχνική των Σταυροφόρων της Μέσης Ανατολής.

Η χρυσή εποχή για το κάστρο υπήρξε η περίοδος ηγεμονίας του Γουλιέλμου Β’ Βιλλεαρδουίνου, δευτερότοκου γιου του Γοδεφρείδου. Την εποχή εκείνη το κέντρο εξουσίας του πριγκιπάτου και της Πελοποννήσου βρισκόταν ουσιαστικά στο Χλεμούτσι. Μετά το θάνατο του Γουλιέλμου το 1278, ξεσπούν έντονες διαμάχες για την διαδοχή στην ηγεμονία και σταδιακά το πριγκιπάτο οδηγείται στην παρακμή.

Τότε το Χλεμούτσι το διεκδικούν διάφοροι ευγενείς. Οι Καταλανοί κατέλαβαν το κάστρο το 1315. Συγκεκριμένα το κάστρο κατελήφθη από τον Φερδινάνδο της Μαγιόρκας αρχηγό της Καταλανικής εταιρείας που είχε παντρευτεί την εγγονή του Γουλιέλμου και θεωρούσε ότι είχε δικαιώματα στο πριγκιπάτο. Τον επόμενο χρόνο όμως το κάστρο ξαναέγινε Φράγκικο όταν ο Φερδινάνδος ηττήθηκε στη μάχη της Μανωλάδας από τον Λουδοβίκο της Βουργουνδίας ο οποίος ήταν σύζυγος της Ματθίλδης του Αινώ (της άλλης εγγονής του Γουλιέλμου) η οποία ήταν και η νόμιμη κληρονόμος του θρόνου της Αχαΐας.

Στις αρχές του 15ου αιώνα, το κάστρο πέρασε στη δικαιοδοσία του Κάρολου Α΄ Τόκκου, Παλατινού κόμη Κεφαλληνίας - Ζακύνθου και Δεσπότη της Ηπείρου.

Το 1427 περιήλθε ειρηνικά στον ηγεμόνα του Μυστρά Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, μετά τον γάμο του με την κόρη του Λεονάρδου Β΄ Τόκκου, Μαγδαληνή η οποία για να παντρευτεί τον Παλαιολόγο μετονομάστηκε σε Θεοδώρα. Ο Κωνσταντίνος το χρησιμοποίησε ως στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο του δεσποτάτου του Μορέως. Αργότερα το παρεχώρησε στον αδελφό του Θωμά.

Το 1460 το κάστρο κατελήφθη από τους Τούρκους και το 1687 από τους Ενετούς, που το κράτησαν στην κατοχή τους ως το 1715, όταν ξαναπέρασε στα χέρια των Τούρκων.

Φαίνεται όμως πως το Χλεμούτσι έχει αρχίσει να χάνει το σημαντικό του ρόλο στην άμυνα της περιοχής. Το 1701 ο Ενετός Γενικός Προβλεπτής του Μορέως Grimani εισηγείται την καταστροφή του. Η θέση του δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των Ενετών, που σχετίζονταν με τη θάλασσα, ενώ η παλαιότητα και το μέγεθός του δημιουργούσαν την ανάγκη για εκτεταμένες και δαπανηρές επισκευές. Τελικά, βέβαια, το κάστρο δεν γκρεμίστηκε.

Το Χλεμούτσι έμεινε στην κατοχή των Τούρκων μέχρι την Επανάσταση του 1821. Σημαντική καταστροφή υπέστη κατά τον βομβαρδισμό μέρους του το 1826 από τον Ιμπραήμ που κατέστρεψε ένα πύργο του εσωτερικού περιβόλου και το τείχος κοντά σε αυτόν, υποδηλώνοντας πως το κάστρο έπαιξε κάποιο ρόλο κατά την Ελληνική Επανάσταση.