Yasemin / Beyati Saz Semai - Christos Barbas

Από σήμερα και για τις επόμενες δέκα ημέρες, θα δημοσιεύω κάθε μέρα μια σύνθεση-αυτοσχεδιασμό με αφορμή ένα σεμινάριο στο Labyrinth Online που ξεκινάει στις 28 Αυγούστου και έχει να κάνει με τη σύνθεση και τον αυτοσχεδιασμό στη μουσική και την σχέση μεταξύ αυτών των δύο. Παράλληλα ένα κείμενο θα συνοδεύει την ακρόαση του κάθε κομματιού. 

Το πρώτο κομμάτι λέγεται Yasemin / Γιασεμί και ο υπότιτλος είναι Beyati Saz Semai. Saz Semai είναι μια φόρμα οργανικής μουσικής πολύ διαδεδομένη στην Αραβική, Οθωμανική και Τουρκική μουσική: είναι μια παραλλαγή της δομής rondo: a-Β-c-B-d-Β-e-Β όπου από τις 5 διαφορετικές μελωδίες (a-B-c-d-e), η δεύτερη (B) είναι το ρεφρέν θα λέγαμε, ή teslim στην σχετική ορολογία, το οποίο ακούγεται συνολικά τέσσερις φορές (οκτώ εάν λάβουμε υπόψιν μας τις εσωτερικές επαναλήψεις του θέματος: πολύ συχνά, αλλά όχι πάντα, είναι διπλό). Οι υπόλοιπες τέσσερις μελωδίες (a,c,d,e) είναι οι λεγόμενοι "οίκοι" του θέματος (hane στα τούρκικα) δηλαδή οι 'χώροι' μέσα στους οποίους εξελίσσεται η μελωδία και ξεδιπλώνεται το μακάμ, ο μελωδικός δρόμος, ή τρόπος στην μουσική ορολογία. Ο ρυθμός σε όλες τις μελωδίες είναι δέκα ογδόων, λέγεται Aksak Semai και μόνο στην τελευταία μελωδία (e) αλλάζει σε ένα διαφορετικό ρυθμό, στη συγκεκριμένη περίπτωση έξι όγδοα, Yuruk Semai.

Παραδοσιακά μια σύνθεση είναι γραμμένη σε ένα μακάμ, σε ένα δρόμο και στο Γιασεμί αυτό είναι το μακάμ είναι το Beyati. Χωρίς να μπω σε πολλές τεχνικές λεπτομέρειες για το πώς εξελίσσεται και δομείται αυτός ο τρόπος, απλώς να πω ότι είναι ενδιαφέρον κατά την διάρκεια της ακρόασης κάποιος να έχει την παραπάνω δομή της σύνθεσης ξεκάθαρη, και πιθανόν να μπορεί να διακρίνει τις πέντε μελωδίες καθώς ακούει την μουσική. Αυτό μπορεί να τον βοηθήσει να ακολουθήσει την "ιστορία" που λέει η μελωδία και να μπει ακόμη πιο πολύ μέσα στο κλίμα που "αποπνέει" το Beyati.
Συνήθως οι συνθέσεις αυτού του είδους δεν φέρουν ξεχωριστό τίτλο, απλώς ονομάζονται με το όνομα του μακάμ και την φόρμα ή το ρυθμό, δηλαδή Beyati Saz Semai, Ussak Pesrev, Hicaz Mandilatos, κλπ. Από την μία, τις πιο πολλές φορές, μου φαίνεται αρκετή αυτή η ονομασία, η πιο φορμαλιστική θα λέγαμε. Από την άλλη το "Γιασεμί", περισσότερο από τίτλο για τη σύνθεση, το νιώθω σαν μια σύμπτωση αρωμάτων, μουσικών και στιγμών που συνήθως πλέκονται κατά την περίοδο που σχηματίζεται ένα κομμάτι, για δημιουργήσουν μια ιστορία την οποία σκέφτηκα να μοιραστώ εδώ:

Στην διάρκεια του εγκλεισμού, τον Απρίλιο στην Ισπανία, μετά από αρκετές εβδομάδες χωρίς βόλτα έξω, σε μια από τις πρώτες εξόδους, δίπλα από ένα ρέμα  βρήκα ένα γιασεμί το οποίο είχε φουντώσει, όπως όλη φύση εκείνο τον καιρό που ήταν όλα κλειστά, πάνω σε μια πέργκολα, και την είχε κατακλύσει κυριολεκτικά με χιλιάδες λουλούδια. Έκοψα ένα κλαδί μεγάλο και για πολλές εβδομάδες το είχαμε κρεμασμένο στο σαλόνι του σπιτιού. Η ευωδιά του μας συντρόφευε για πολύ καιρό και ήταν κάπως σαν "αντιπρόσωπος" του έξω κόσμου μέσα στο σπίτι, αφού οι μεγάλες βόλτες ακόμη απαγορεύονταν. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι ακόμη και όταν είχε ξεραθεί τελείως, και για εβδομάδες πολλές, συνέχιζε να μυρίζει υπέροχα... 

Την ίδια περίοδο δούλευα στο Beyati Saz Semai, το οποίο δουλεύαμε με διάφορους μαθητές σαν συνθετική φόρμα σε ένα διαδικτυακό μάθημα. Τον πρώτο καιρό είχα την ιδέα της βασικής μελωδίας, του τεσλίμ, αλλά για αρκετό καιρό δεν είχα ικανοποιητικές ιδέες για τις υπόλοιπες μελωδίες. Όταν άρχισε να κοντεύει το καλοκαίρι μέσα από έναν αυτοσχεδιασμό που ηχογράφησα σε αυτό το μακάμ και τον ρυθμό βγήκαν οι πιο πολλές ιδέες αυτούσιες, που ενσωματώθηκαν στην τελική σύνθεση. Μαζί με κάποιες "ανορθόδοξες" κινήσεις στην μελωδία και την δομή, μου φάνηκε ταιριαστό το κομμάτι να συνοδεύεται από το γιασεμί, όχι τόσο πολύ σαν τίτλος, όπως είπα, αλλά ίσως γιατί μου αρέσει να σκέφτομαι ότι κάτι από την απαλή μυρωδιά εκείνου του γιασεμιού να πέρασε και στη μουσική, και να άφησε μια απαλότητα και ελευθερία στις νότες. Σα να κοιτάς μέσα από ένα κλειστό δωμάτιο, έξω, την φύση, και η μυρωδιά του γιασεμιού να σε συνοδεύει...