Πικρομυγδαλιά - Χρύσαφα 2021

'Ενας μεγάλος θησαυρός θαμμένος για την ιστορία της Χρύσαφας!
ΜΕΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΥΣΑΦΑ
Από το βιβλίο του Γιάννη Λαμπρινάκου
« Η Χρύσαφα Λακωνίας»

Η ευρύτερη περιοχή της Χρύσαφας έχει κατοικηθεί για χιλιάδες χρόνια, στην ουσία από τη Νεολιθική Εποχή. Η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή που έκανε έρευνες γύρω από το χωριό κατά τη δεκαετία του 1980, μας παρέχει έναν απίστευτα μακρύ κατάλογο με τοποθεσίες όπου βρέθηκαν ίχνη ιερών, μικρών οικισμών και άλλων αρχαίων εγκαταστάσεων. Για τη μακρόχρονη παρουσία ανθρώπων στην περιοχή συνηγορούν και τα πολλά αρχαιόθετα τοπωνύμια που διασώζονται μέχρι σήμερα. Τέτοια είναι τα:
Κούνος, Φαγιάς, Βωμός, Μεγαλίμνα, Καστόρι, Πολυζεύι και άλλα. Οι λέξεις αυτές είναι η μεγάλη απόδειξη οτι ο τόπος κατοικήθηκε συνέχεια από την αρχαιότητα. Αλλιώς, αν είχε δηλαδή υπάρξει διακοπή, θα είχανε ξεχαστεί.
Ο οικισμός φαίνεται να έχει χτισθεί στην παρούσα θέση πριν χίλια περίπου χρόνια, λόγω της ύπαρξης πηγής (Άγιο-Θανάσης). Προηγήθηκε παλαιότερα άλλη θέση πιο νότια κοντά στην Παναγία τη Χρυσαφίτισσα και σε αρχαία και προχριστιανικά χρόνια ο οικισμός βρισκότανε ακόμα νοτιότερα στη θέση Πικρομυγδαλιά.
Την ίδρυση του σημερινού χωριού πρέπει να αναζητήσουμε εν τούτοις πολύ αργότερα στα μεσαιωνικά χρόνια. Πιστεύω ότι οι λόγοι που έγινε η βαθμιαία μεταφορά του χωριού ήτανε η στρατηγική θέση στο λόφο του Αγίου Δημητρίου και η ύπαρξη πηγής (Αγιοθανάσης) κοντά στο χωριό.

Στις αρχές του 17ου αιώνα (1600) η Χρύσαφα βρίσκεται σε πλήρη άνθιση. Οι δύο εκκλησίες μέσα στο χωριό ο Άγιο-Δημήτρης και η Παναγία καθώς και άλλες μικρότερες (Ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Γεώργιος) χτίζονται αυτά τα χρόνια προδίδοντας ευημερία και πλούτο. Την ίδια εποχή ιδρύονται και τα μοναστήρια της περιοχής : του Προδρόμου Ιωάννου στο Συντζάφι, των Αγίων Αναργύρων, και των Αγίων Τεσσαράκοντα.
Αυτή η μεγάλη ακμή του δέκατου έβδομου αιώνα της Χρύσαφας, σβήνει απότομα μετά την αποτυχία του Ορλωφικού κινήματος 1769 στο οποίο είχανε πάρει μέρος και Χρυσαφίτες με αρχηγούς τους Γιαννάκη Κρεββατά και Αναγνώστη Ναύτη. Φοβούμενοι οι Χρυσαφίτες την εκδίκηση των τουρκαλβανών διαφεύγουν στην Ύδρα με την οποία είχανε δεσμούς.

Στη νέα τους πατρίδα προόδευσαν εκ νέου οι Χρυσαφίτες σε σημείο που η οικονομική τους κατάσταση τους επέτρεψε να προσφέρουν πολλά στην Επανάσταση. Το νέο ελληνικό κράτος σε αναγνώριση αυτών των υπηρεσιών τιμάει τη Χρύσαφα κάνοντάς την πρωτεύουσα του Δήμου Θεραπνών. Για να κατανοηθεί η σημασία της Χρύσαφας, ''Ενδοξοτάτης Χώρας'' όπως αναφέρεται σε παλαιότερα έγγραφα, σημειώνουμε οτι ο πρώτος επίσημος χάρτης της Ελλάδος στην περιοχή της Λακωνίας εμφανίζει μόνο το Μιστρά και τη Χρύσαφα. Τίποτε άλλο.