Παραδοσιακό Κρήτης – ΓΕΡΓΙΑΝΟΣ ΠΗΔΗΧΤΟΣ,(Στου Παπά Χατζή το Μύλο) – Γιώργης Ψαράκης

Ο αρχέγονος, διονυσιακός ήχος της ασκομαντούρας.
Η ασκομαντούρα είναι απόγονος του άσκαυλου, ενός αρχαιότατου πνευστού μουσικού οργάνου για το οποίο υπάρχει αναφορά στη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη.
Ο μεγαλύτερος κωμικός ποιητής της αρχαίας Ελλάδας σύγκρινε μάλιστα τον ήχο που βγάζει ο άσκαυλος, όργανο-σύμβολο της ιερής μέθεξης, με αυτόν που κάνουν οι μέλισσες.

Στίχοι-Μουσική : Παραδοσιακοί
Ερμηνεία :Γιώργης Ψαράκης
Ασκομαντούρα: Αλέξανδρος Παπαδάκης
Λαούτα: Γιώργος Ψαράκης, Γιάννης Βεργάδης, Ιδομενέας Καμηλάκης

"Άνυδρος αθός" Δίσκος 2015

Στου παπαχατζή τον μύλο
πά να αλέσω
να γιαγύρω.

Μα’ γω τος επήγα στάρι
και μου δώκανε κριθάρι.

Τρία γομαράκια ξύλα
τέσσερα λογούνται κείνα.

Οη, και χοντρά το'νε
Οη, και λιανά το'νε.

Διάλε το στανιό ντος μέσα
μα δεν πάω μπλιο στα ξύλα
και θα παίζω και την λύρα.

Κι άφησα ανοιχτή την πόρτα
για να μπαίνω όπως και πρώτα.

Στου παπαχατζή τον μύλο
πά να αλέσω
να γιαγύρω
στου παπαχατζή τον μύλο.

Η Γεργιανή παραλλαγή της οικογένειας των πηδηχτών χορών της Κρήτης. Οι στίχοι δεν έχουν ιδιαίτερη συνάφεια μεταξύ τους είτε γιατί έχουνε χαθεί με το πέρασμα των χρόνων, είτε γιατί έτσι κι αλλιώς ο χορός ταιριάζει στις στιγμές κορύφωσης του γλεντιού, οπότε η μέθη, σε συνδυασμό με τον εκστατικό παροξυσμό των γλεντιστάδων, δεν επέτρεψε την διάσωση των υπόλοιπων στίχων.

[OrpheusDionysus]

Τα έγχορδα είναι η λύρα(δυτική, κεντρώα, ανατολική), το λαγούδο ή λαγούτο, το μανδολίνο, ή μαντόλα, το βιολί(επιχωριάζει κατά τόπους).Όταν παίζεται λύρα και συμβαίνει να φυσά άγριος άνεμος, ο άνεμος παύει και γαληνεύει. Ούτε ο άνεμος δεν μπορεί να νικήσει τη λύρα. Άλλοι λένε πως ο άνεμος παύει επειδή θέλει ν' ακούσει τη λύρα. Ίσως για μίμηση.
Πνευστά όργανα είναι όσα έχουν μέσα τους πνοή.[...] Άλλο πνευστό όργανο είναι η ασκομαντούρα. Στη δεύτερη γραφή του Βασιλείου της Κρήτης γράφεται ha - sκα - bλο. Παίζεται περίπλοκα.[...]Χωρίς ha - sκα - bλο οι πολεμιστές του πρώτου Βασιλείου της Κρήτης ούτε βάδιζαν, ούτε πολεμούσαν.
[Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Το Βασίλειο της Κρήτης, Γενικές Πληροφορίες και Χωριά, Μέρος Α΄, 15. εκδ. Άγρα, 2016, σσ. 69-70.]

[ioannakrasanaki]

Αλευρόμυλοι Οροπεδίου Λασιθίου
Αποσπάσματα από ταινία του 1935

[OrpheusDionysus]

Το Ψωμί
Καλόδεχτο το φόρτωμα, που θα ‘ρθει από το μύλο,
πρωτόσταλτο, προτάλεστο, πρώτη χαρά της σκάφης.
Ζυμώνουν τ’ ανασκουμπωτά της πρωτονύφης χέρια
και πλάθουν τα πρωτόπλαστα ψωμιά με τις παλάμες
μεσ’ στην καλοπελεκητή πινακωτή – προικιό της.
Το φούρνο καίει, τεχνίτισσα στο φούρνο, η γριά κυρούλα
ξανανιωμένη, αφήνοντας τη συντροφιά της ρόκας.
Ω, βραδινό συμμάζεμα στο σπιτικό κατώφλι,
καρτέρεμα ανυπόμονο του πυρωμένου φούρνου!
κι ω μέθυσμα απ’ τη μυρωδιά πρώτου ψωμιού, που αχνίζει
κομμένο από το γέροντα παππού χωρίς μαχαίρι
και μοιρασμένο στα παιδιά, στις νύφες και στ’ αγγόνια!
Και συ, θυσία των ταπεινών στη θεία καλοσύνη,
σημαδεμένο ανάμεσα με του σταυρού τη βούλα,
καλοπλασμένο πρόσφορο, της Εκκλησιάς μεράδι,
που θα κοπείς την Κυριακή μεσ’ στ’ αργυρό αρτοφόρι
και στ’ άγιο δισκοπότηρο με το κρασί θα σμίξεις!
Γεώργιος Δροσίνης