Ο χαρακτήρας των φιλολογικών μαθημάτων στο ελληνικό σχολείο

Οι σκέψεις που αφορούν τα φιλολογικά μαθήματα και τη διδασκαλία τους μπορούν να περιγράφουν κάτι που μοιάζει ανέφικτο, καθώς έρχεται σε αντίθεση με κάθε εκπαιδευτικό σύστημα που θέλει να είναι μαζικό. Ωστόσο μπορούν να αποτελέσουν κριτήριο για τον τρόπο που θα πορευτούμε στο χώρο του σχολείου, έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ένα χώρο χαράς, ένα χώρο ανάσας. Από άλλη οπτική μπορούν να μοιάζουν με φάρο, στον οποίο δεν θέλουμε να φτάσουμε, αλλά μας καθοδηγεί για να αποφύγουμε πιθανές κακοτοπιές. Τι είναι λοιπόν τα μαθήματα με τα οποία ασχολείται και τα οποία διδάσκει ο φιλόλογος με μια σειρά που δεν σημαίνει τίποτα για την ιεραρχική τους κατάταξη.

• Μπορούμε να πούμε ότι η λογοτεχνία έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την ανάδυση της μαθητικής εμπειρίας, την ανάδυση της μαθητικής οπτικής, του συναισθήματος. Η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει σαν ένας καθρέφτης του υποκειμένου, σαν ένας καθρέφτης που επιτρέπει να αναδυθεί διαφορετικότητα, η ετερότητα και να γίνει αποδεκτή.

• Η γλώσσα είναι ο χώρος εκείνος στον οποίο μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματα, τις σκέψεις. Θα πρέπει να γίνει αποδεκτή ως προσωπικό ύφος, ως ποικιλία που έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της επηρεασμένη από το μορφωτικό περιβάλλον, από τα διαλεκτικά χαρακτηριστικά.

• Η ιστορία, η άλλη οπτική των ανθρώπινων πράξεων, που σχετίζεται με την αναζήτηση των αιτιών και των αποτελεσμάτων, μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι πράξεις μας έχουν συνέπειες, επιφέρουν αποτελέσματα, μικρά ή μεγάλα, για εμάς και για τους άλλους. Μας κάνουν να συναισθανθούμε ότι μπορεί να είμαστε δράστες που καθορίζουν τις εξελίξεις των πραγμάτων, λίγο ή πολύ, μόνοι μας ή με τους άλλους.

• Η φιλοσοφία, ο αναστοχασμός, ο αναστοχασμός του εαυτού μας, ο άνθρωπος που εξετάζει τον εαυτό του μέσα στον κόσμο και μέσα στους άλλους, που αναρωτιέται, που αποκτά συνείδηση.

• Τα αρχαία ελληνικά, η γραμματεία με τη συμπυκνωμένη εμπειρία που αποτυπώνει τον αρχαίο κόσμο κυρίως της κλασικής εποχής, τόσο συσσωρευμένη γνώση και τέχνη, τόσο συσσωρευμένος λόγος μέσα σε 15-20 χρόνια.

• Τα κείμενα και η αρχαία ελληνική γλώσσα, η γλώσσα που μας χρειάζεται για να μπορέσουμε να ψάξουμε μόνοι μας τη γραμματεία, για να φύγουμε από αυτά που μας δίνονται, από αυτά που μας προτάσσονται, για να ανακαλύψουμε έναν πλούτο που δείχνει την ποικιλία και την ομορφιά του αρχαίου κόσμου.

Και ερχόμαστε να τα διδάξουμε. Να τα υποτάξουμε στα αναλυτικά προγράμματα, στα σχολικά βιβλία, στις απαιτήσεις της εξέτασης, της επιτυχίας, της μαθητικής προόδου, του σχολείου. Πώς όμως όλα αυτά σκεπάζουν ή καταργούν την ουσία των μαθημάτων και των γνωστικών αντικειμένων. Πώς αισθανόμαστε και διαφυλάττουμε ότι κατ' ουσίαν αντικείμενό μας είναι οι ανθρώπινες πράξεις ιδωμένο από διαφορετικές οπτικές. Αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να είναι που θα μας κατευθύνει στη σχέση μας με τους μαθητές δίνοντάς τους το λόγο, το χρόνο, το χώρο για να γίνουν αυτό που μπορούν.