Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια

Η Ιστορία του Ακαθίστου Ύμνου

Τον 7ο αι. μ.Χ., όταν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν βασιλιάς ο Ηράκλειος, οι Πέρσες, που ήταν εχθροί των Βυζαντινών, πήραν στην κατοχή τους από τους Αγίους Τόπους τον Σταυρό του Κυρίου μας. Ο Ηράκλειος, τότε, οργάνωσε εκστρατεία εναντίον τους, προκειμένου ο Σταυρός να επανέλθει στο μέρος που ανήκε. Πήρε, λοιπόν, πολύ στρατό και αφήνοντας την πρωτεύουσα, την Κωνσταντινούπολη, προχώρησε προς τα νότια.

Όταν το πληροφορήθηκαν αυτό οι Άβαροι, ένας λαός που ζούσε στα βόρεια σύνορα της Αυτοκρατορίας, κατευθύνθηκαν προς την Πόλη και άρχισαν την πολιορκία της. Η Κωνσταντινούπολη, βέβαια, είχε ισχυρά τείχη και δεν ήταν καθόλου εύκολο για οποιονδήποτε εχθρό να την καταλάβει. Ωστόσο, οι Άβαροι την είχαν περικυκλώσει από ξηρά και θάλασσα και η θέση των λίγων υπερασπιστών της γινόταν κάθε μέρα και δυσκολότερη. Σ’ αυτές τις δύσκολες ώρες ο πατριάρχης Σέργιος περιερχόταν τα τείχη, κρατώντας στα χέρια του την εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών και προσευχόταν να γλυτώσει την Πόλη από τον φοβερό κίνδυνο που την απειλούσε. Ενώ, λοιπόν, τα πράγματα γίνονταν δύσκολα, καθώς οι εχθροί ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση και ο Ηράκλειος έλειπε μακριά, μέσα στο κατακαλόκαιρο, τη νύχτα της 7ης Αυγούστου, σηκώθηκε μεγάλος ανεμοστρόβιλος. Τα πλοία των Αβάρων διαλύθηκαν, ενώ οι Βυζαντινοί περνούσαν στην αντεπίθεση. Ο εχθρικός στρατός και στόλος διασκορπίσθηκαν και η Πόλη σώθηκε.

Η κατάληξη αυτή αποδόθηκε από τον πιστό λαό της Πόλης στη βοήθεια της Παναγίας μας. Έτσι, πλήθος λαού συγκεντρώθηκε στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και έψαλαν τον ύμνο προς την Παναγία, την Υπέρμαχο Στρατηγό, που τους έσωσε από τον κίνδυνο. Καθώς ο ύμνος αυτός, γνωστός από παλιότερα στους χριστιανούς, στην περίπτωση αυτή ψάλθηκε με όρθιους όλους τους πιστούς, προς τιμή της Θεοτόκου, ονομάστηκε Ακάθιστος Ύμνος.

Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 Οίκους (στροφές), ο καθένας από τους οποίους αρχίζει με ένα γράμμα της αλφαβήτου. Οι δώδεκα είναι εκτενείς και ο καθένας καταλήγει με το εφύμνιο Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε· οι άλλοι δώδεκα είναι σύντομοι και ο καθένας καταλήγει με το εφύμνιο Ἀλληλούια. Επειδή ο κάθε Οίκος της πρώτης δωδεκάδας αρχίζει με τη λέξη Χαίρε, το σύνολο της εκκλησιαστικής αυτής ακολουθίας, που απευθύνεται στην Παναγία μας, ονομάζεται Χαιρετισμοί της Θεοτόκου. Το σύνολο των στίχων που ακούγονται αποτελούν μια υπέροχη ποιητική δημιουργία, της οποίας ο δημιουργός είναι άγνωστος, αλλά σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας αποδίδεται στον Ρωμανό τον Μελωδό. Μία εικόνα των Χαιρετισμών φυλάσσεται σήμερα στην Ι.Μ. Διονυσίου του Αγίου Όρους.

Οι Χαιρετισμοί, όπως τους λέει ο λαός μας, ψάλλονται στους ορθόδοξους ναούς το απόγευμα της Παρασκευής των πρώτων 5 εβδομάδων της Μεγάλης Σαρακοστής. Τις 4 πρώτες Παρασκευές ψάλλονται από 6 Οίκοι κάθε φορά (αυτές ονομάζονται Στάσεις) και την 5η Παρασκευή ψάλλεται όλος ο Ακάθιστος Ύμνος (και οι 24 Οίκοι). Ο ύμνος αυτός εντάσσεται στην ακολουθία της Εκκλησίας που ονομάζεται Μικρό Απόδειπνο και στα μοναστήρια διαβάζεται κάθε μέρα κι όχι μόνο τη Μεγάλη Σαρακοστή.

Κοντάκιον:

Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια,

ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια,

αναγράφω Σοι η Πόλις Σου, Θεοτόκε.

Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον,

εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον,

ίνα κράζω Σοι:

Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κοντάκιο.

Σε σένα, Θεοτόκε, την Υπέρμαχο Στρατηγό

εγώ η Πόλη Σου αποδίδω με ευγνωμοσύνη

την ένδοξη νίκη, επειδή λυτρώθηκα απο τις

φοβερές συμφορές. Αλλά Συ, επειδή Έχεις

ακατανίκητη δύναμη, ελευθέρωσέ με από κάθε

είδος κινδύνου, για να Σου φωνάζω δυνατά:

Χαίρε, Νύφη ανύμφευτε.