Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην Αστροφυσική Πολλαπλών Αγγελιοφόρων - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΚΠΟΜΠΗΣ 24ης-1-2025

Από τα βάθη της προϊστορίας μέχρι πρόσφατα, το μέσο που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για την παρατήρηση των ουρανίων σωμάτων, όπως ο ήλιος, οι πλανήτες και τ’ αστέρια, είναι το φως που λαμβάνουμε απ’ αυτά.

Το ορατό φως, καθώς και άλλες μορφές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (ραδιοφωνική, υπέρυθρη, υπεριώδης, ακτίνες Χ, ακτίνες γ), κουβαλάει πληροφορίες που σχετίζονται με τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένο το σώμα, τις φυσικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σ’ αυτό, τη θερμοκρασία του και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά, την ταχύτητα με την οποία κινείται σε σχέση μ’ εμάς, και την απόστασή του.

Κατά τις τελευταίες πολύ λίγες δεκαετίες η τεχνολογία μας παρέχει δυνατότητα αξιοποίησης και άλλων αγγελιοφόρων όπως είναι τα βαρυτικά κύματα, τα νετρίνα και η κοσμική ακτινοβολία, με αποτέλεσμα η αστροφυσική να μην στηρίζεται αποκλειστικά στο φως, αλλά να χρησιμοποιεί και άλλα κανάλια άντλησης πληροφοριών. Μάλιστα αρχίζουμε να έχουμε και μεικτές παρατηρήσεις στις οποίες συνδυάζουμε πληροφορίες από ανιχνευτές που αξιοποιούν διαφορετικούς αγγελιοφόρους.

Η φύση και η προέλευση αγγελιοφόρων, όπως για παράδειγμα τα βαρυτικά κύματα ή τα νετρίνα, μας επιτρέπουν τη μελέτη ακραίων φαινομένων (συγχωνεύσεις μελανών οπών και αστέρων νετρονίων, εκρήξεις υπερκαινοφανών, εκπομπές ενεργών γαλαξιακών πυρήνων), καθώς και κοσμολογικών ζητημάτων, θεωριών της φυσικής κλπ.

Οι ανιχνευτές που χρησιμοποιούμε μας παρέχουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων, η επεξεργασία και αξιοποίηση των οποίων με κλασικές μηχανογραφικές μεθόδους δεν θα ήταν δυνατή. Για το λόγο αυτό έχει αναδειχθεί ως κρίσιμος ο ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης για την επεξεργασία και ανάλυση μεγάλων δεδομένων, την ενημέρωση των αρμοδίων επιστημονικών φορέων και την ταχεία ενεργοποίηση παρατηρητηρίων, τον συντονισμό και την ταξινόμηση δεδομένων από διαφορετικούς αγγελιοφόρους, τη βελτίωση των προσομοιώσεων και των μοντέλων, και τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας και της λειτουργικότητας των συστημάτων ανίχνευσης, καταγραφής και αποτίμησης.

Προσκεκλημένος του φυσικού Σπύρου Α. Κάνουρα στην εκπομπή των ΦΥΣΙΚΩΝ της 24-1-2025 ήταν ο καθηγητής Ερωτόκριτος Κατσαβουνίδης, Διευθυντής Έρευνας στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής και Διαστημικής έρευνας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης (MIT), γνωστός για την κορυφαία συμμετοχή του στα πειράματα LIGO/Virgo. Η εκπομπή θα μεταδοθεί σε επανάληψη την Τρίτη 28 Ιανουαρίου 2025, στις 21:30 ώρα Ελλάδας.