Η Άθεη Φιλική Εταιρεία. 1821 Αλήθεια και Μύθος. #religion #history #facts

⁷Αν ακούσει κανείς τη συμβατική αφήγηση της Ελληνικής Επανάστασης, θα νομίσει ότι η εξέγερση του 1821 ήταν αποκλειστικά το έργο ευσεβών χριστιανών, που με το σταυρό στο χέρι και τη βοήθεια της Θείας Πρόνοιας αποτίναξαν τον οθωμανικό ζυγό. Στην πραγματικότητα, όμως, τα πράγματα ήταν πολύ πιο σύνθετα. Αντί για θεία φώτιση, η σπίθα της Επανάστασης προήλθε κυρίως από τις ιδέες του Διαφωτισμού, και αν κοιτάξουμε τους ανθρώπους που πραγματικά σχεδίασαν την εξέγερση, θα διαπιστώσουμε ότι πολλοί από αυτούς δεν ήταν απλά κοσμικοί, αλλά σε μεγάλο βαθμό... άθεοι.

Η Φιλική Εταιρεία, η μυστική επαναστατική οργάνωση που έθεσε τα θεμέλια της Επανάστασης, ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τρεις εμπόρους: τον Νικόλαο Σκουφά, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Η ίδρυσή της ήταν βαθιά επηρεασμένη από τα πρότυπα μυστικών εταιρειών της Ευρώπης, όπως οι καρμπονάροι της Ιταλίας και η Γαλλική Μεγάλη Ανατολή.

Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ ήταν ήδη μέλος της ελληνικής μασονικής οργάνωσης Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο, η οποία προπαγάνδιζε τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της κοσμικής διακυβέρνησης, σε μια εποχή που η θρησκεία ήταν ακόμα το κυρίαρχο ιδεολογικό πλαίσιο. Αυτή η ιδεολογική του τοποθέτηση, καθώς και η διασύνδεση των Φιλικών με τις μυστικές οργανώσεις της Δύσης, μας δίνουν μια ξεκάθαρη εικόνα για το πνεύμα που τους ενέπνεε: ορθολογισμός, αντιεξουσιαστική σκέψη και έμπρακτη απόρριψη της θεοκρατικής αντίληψης της εξουσίας.

Αν κάποιος αμφιβάλλει για την κοσμική φύση της Φιλικής Εταιρείας, αρκεί να ρίξει μια ματιά στις προκηρύξεις και τις επιστολές τους. Οι Φιλικοί μιλούσαν για το έθνος, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, αλλά πολύ σπάνια για τη θρησκεία ως κίνητρο του αγώνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι ήταν εχθρικοί προς τη θρησκεία, αλλά δείχνει ότι η Επανάσταση δεν είχε πρωτίστως θρησκευτικό χαρακτήρα.

Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά επεισόδια που δείχνουν τη σχέση της Φιλικής Εταιρείας με την αθεΐα είναι η άρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια να συμμετάσχει στον αγώνα. Όταν οι Φιλικοί τον πλησίασαν για να του προσφέρουν την ηγεσία της Επανάστασης, εκείνος απέρριψε την πρότασή τους, θεωρώντας τους "άθεους τυχοδιώκτες". Ο Καποδίστριας, ένας συντηρητικός πολιτικός με ισχυρή πίστη, θεωρούσε ότι οι Φιλικοί δεν είχαν την ηθική και θρησκευτική νομιμοποίηση για να ηγηθούν ενός τόσο σημαντικού εγχειρήματος.

Ναι, έβαλαν σταυρό στο έμβλημά τους και έβαλαν τους νεοσύλλεκτους να ορκίζονται στο Ευαγγέλιο, αλλά μόνο επειδή καταλάβαιναν κάτι που όλοι οι ικανοί πολιτικοί γνωρίζουν: οι λαοί δεν ξεσηκώνονται για αφηρημένες έννοιες όπως ο Διαφωτισμός, αλλά για τα σύμβολα που τους είναι οικεία.

Ακόμα και οι μεγάλοι στρατιωτικοί ηγέτες της Επανάστασης, όπως ο Κολοκοτρώνης, είχαν πλήρη συνείδηση του διαχωρισμού θρησκείας και πολιτικής πραγματικότητας. Ο ίδιος είχε πει ότι η Γαλλική Επανάσταση ήταν αυτή που έβαλε το σπόρο της ελευθερίας στην Ελλάδα. Όχι οι Γραφές, όχι οι δεήσεις, αλλά οι ιδέες που απελευθέρωσαν την Ευρώπη από τον φεουδαρχικό ζυγό.

Οι Γάλλοι επαναστάτες κατέλυσαν τον θεσμό της Εκκλησίας, εκτέλεσαν κληρικούς και ανακήρυξαν τη Λογική ως νέα θεότητα, αποκαθηλώνοντας τον χριστιανισμό ως πυλώνα της μοναρχίας.

Ωστόσο, η Φιλική Εταιρεία γνώριζε πολύ καλά τη δύναμη της θρησκείας στην ελληνική κοινωνία. Για να εξασφαλίσει τη λαϊκή υποστήριξη και να αποφύγει την εχθρότητα των απλών ανθρώπων, επέλεξε να ενδυθεί έναν χριστιανικό μανδύα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ροβεσπιέρος στη Γαλλική Επανάσταση, που ενώ ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον Διαφωτισμό, εισήγαγε τη «Λατρεία του Ανώτατου Όντος» για να κατευνάσει τους θρησκευόμενους Γάλλους. Οι Φιλικοί πιθανότατα έκαναν το ίδιο για να μην προκαλέσουν εσωτερικές αντιδράσεις.

Και έτσι, ειρωνικά, εκείνοι που χαρακτηρίζονταν άθεοι, ή ακόμα και αντίχριστοι από τη συντηρητική ελίτ της εποχής, ήταν αυτοί που έβαλαν το κεφάλι τους στον ντορβά για την ελευθερία. Και αν κάποιοι επίσκοποι έδωσαν τη ζωή τους στο τέλος, ας θυμηθούμε ότι πολλοί περισσότεροι απλώς προσάρμοσαν τη θέση τους ανάλογα με το ποιος κέρδιζε.

Συμπέρασμα: Η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν προϊόν θείας έμπνευσης, αλλά αποτέλεσμα πολιτικής οργάνωσης και ιδεολογικής επιρροής του Διαφωτισμού. Οι Φιλικοί, αν και δεν ήταν όλοι άθεοι με τη σύγχρονη έννοια του όρου, λειτουργούσαν με κοσμικά κριτήρια και δεν έβλεπαν τη θρησκεία ως κεντρικό στοιχείο του αγώνα τους.

Και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό μάθημα της ιστορίας: δεν χρειάζεσαι θεία παρέμβαση για να διεκδικήσεις την ελευθερία σου. Χρειάζεσαι ιδέες, τόλμη και ανθρώπους έτοιμους να ρισκάρουν τα πάντα για ένα καλύτερο αύριο. Και οι Φιλικοί, με την αμφισβήτηση της κατεστημένης τάξης και την αποφασιστικότητά τους, ήταν ακριβώς αυτό: οι επαναστάτες της λογικής, και όχι της πίστης.

@TheUnbelieverGr

#religion #history #1821 #facts #θρησκεία #ιστορία

[TheUnbelieverGr]

Αν ακούσει κανείς τη συμβατική αφήγηση της Ελληνικής Επανάστασης, θα νομίσει ότι η εξέγερση του 1821 ήταν αποκλειστικά το έργο ευσεβών χριστιανών, που με το σταυρό στο χέρι και τη βοήθεια της Θείας Πρόνοιας αποτίναξαν τον οθωμανικό ζυγό. Στην πραγματικότητα, όμως, τα πράγματα ήταν πολύ πιο σύνθετα. Αντί για θεία φώτιση, η σπίθα της Επανάστασης προήλθε κυρίως από τις ιδέες του Διαφωτισμού, και αν κοιτάξουμε τους ανθρώπους που πραγματικά σχεδίασαν την εξέγερση, θα διαπιστώσουμε ότι πολλοί από αυτούς δεν ήταν απλά κοσμικοί, αλλά σε μεγάλο βαθμό... άθεοι.

Η Φιλική Εταιρεία, η μυστική επαναστατική οργάνωση που έθεσε τα θεμέλια της Επανάστασης, ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τρεις εμπόρους: τον Νικόλαο Σκουφά, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Η ίδρυσή της ήταν βαθιά επηρεασμένη από τα πρότυπα μυστικών εταιρειών της Ευρώπης, όπως οι καρμπονάροι της Ιταλίας και η Γαλλική Μεγάλη Ανατολή.

Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ ήταν ήδη μέλος της ελληνικής μασονικής οργάνωσης Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο, η οποία προπαγάνδιζε τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της κοσμικής διακυβέρνησης, σε μια εποχή που η θρησκεία ήταν ακόμα το κυρίαρχο ιδεολογικό πλαίσιο. Αυτή η ιδεολογική του τοποθέτηση, καθώς και η διασύνδεση των Φιλικών με τις μυστικές οργανώσεις της Δύσης, μας δίνουν μια ξεκάθαρη εικόνα για το πνεύμα που τους ενέπνεε: ορθολογισμός, αντιεξουσιαστική σκέψη και έμπρακτη απόρριψη της θεοκρατικής αντίληψης της εξουσίας.

Αν κάποιος αμφιβάλλει για την κοσμική φύση της Φιλικής Εταιρείας, αρκεί να ρίξει μια ματιά στις προκηρύξεις και τις επιστολές τους. Οι Φιλικοί μιλούσαν για το έθνος, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, αλλά πολύ σπάνια για τη θρησκεία ως κίνητρο του αγώνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι ήταν εχθρικοί προς τη θρησκεία, αλλά δείχνει ότι η Επανάσταση δεν είχε πρωτίστως θρησκευτικό χαρακτήρα.

Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά επεισόδια που δείχνουν τη σχέση της Φιλικής Εταιρείας με την αθεΐα είναι η άρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια να συμμετάσχει στον αγώνα. Όταν οι Φιλικοί τον πλησίασαν για να του προσφέρουν την ηγεσία της Επανάστασης, εκείνος απέρριψε την πρότασή τους, θεωρώντας τους "άθεους τυχοδιώκτες". Ο Καποδίστριας, ένας συντηρητικός πολιτικός με ισχυρή πίστη, θεωρούσε ότι οι Φιλικοί δεν είχαν την ηθική και θρησκευτική νομιμοποίηση για να ηγηθούν ενός τόσο σημαντικού εγχειρήματος.

Ναι, έβαλαν σταυρό στο έμβλημά τους και έβαλαν τους νεοσύλλεκτους να ορκίζονται στο Ευαγγέλιο, αλλά μόνο επειδή καταλάβαιναν κάτι που όλοι οι ικανοί πολιτικοί γνωρίζουν: οι λαοί δεν ξεσηκώνονται για αφηρημένες έννοιες όπως ο Διαφωτισμός, αλλά για τα σύμβολα που τους είναι οικεία.

Ακόμα και οι μεγάλοι στρατιωτικοί ηγέτες της Επανάστασης, όπως ο Κολοκοτρώνης, είχαν πλήρη συνείδηση του διαχωρισμού θρησκείας και πολιτικής πραγματικότητας. Ο ίδιος είχε πει ότι η Γαλλική Επανάσταση ήταν αυτή που έβαλε το σπόρο της ελευθερίας στην Ελλάδα. Όχι οι Γραφές, όχι οι δεήσεις, αλλά οι ιδέες που απελευθέρωσαν την Ευρώπη από τον φεουδαρχικό ζυγό.

Οι Γάλλοι επαναστάτες κατέλυσαν τον θεσμό της Εκκλησίας, εκτέλεσαν κληρικούς και ανακήρυξαν τη Λογική ως νέα θεότητα, αποκαθηλώνοντας τον χριστιανισμό ως πυλώνα της μοναρχίας.

Ωστόσο, η Φιλική Εταιρεία γνώριζε πολύ καλά τη δύναμη της θρησκείας στην ελληνική κοινωνία. Για να εξασφαλίσει τη λαϊκή υποστήριξη και να αποφύγει την εχθρότητα των απλών ανθρώπων, επέλεξε να ενδυθεί έναν χριστιανικό μανδύα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ροβεσπιέρος στη Γαλλική Επανάσταση, που ενώ ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον Διαφωτισμό, εισήγαγε τη «Λατρεία του Ανώτατου Όντος» για να κατευνάσει τους θρησκευόμενους Γάλλους. Οι Φιλικοί πιθανότατα έκαναν το ίδιο για να μην προκαλέσουν εσωτερικές αντιδράσεις.

Και έτσι, ειρωνικά, εκείνοι που χαρακτηρίζονταν άθεοι, ή ακόμα και αντίχριστοι από τη συντηρητική ελίτ της εποχής, ήταν αυτοί που έβαλαν το κεφάλι τους στον ντορβά για την ελευθερία. Και αν κάποιοι επίσκοποι έδωσαν τη ζωή τους στο τέλος, ας θυμηθούμε ότι πολλοί περισσότεροι απλώς προσάρμοσαν τη θέση τους ανάλογα με το ποιος κέρδιζε.

Συμπέρασμα: Η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν προϊόν θείας έμπνευσης, αλλά αποτέλεσμα πολιτικής οργάνωσης και ιδεολογικής επιρροής του Διαφωτισμού. Οι Φιλικοί, αν και δεν ήταν όλοι άθεοι με τη σύγχρονη έννοια του όρου, λειτουργούσαν με κοσμικά κριτήρια και δεν έβλεπαν τη θρησκεία ως κεντρικό στοιχείο του αγώνα τους.

Και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό μάθημα της ιστορίας: δεν χρειάζεσαι θεία παρέμβαση για να διεκδικήσεις την ελευθερία σου. Χρειάζεσαι ιδέες, τόλμη και ανθρώπους έτοιμους να ρισκάρουν τα πάντα για ένα καλύτερο αύριο. Και οι Φιλικοί, με την αμφισβήτηση της κατεστημένης τάξης και την αποφασιστικότητά τους, ήταν ακριβώς αυτό: οι επαναστάτες της λογικής, και όχι της πίστης.

@TheUnbelieverGr