Η ΜΑΡΙΤΣΑ Η ΣΜΥΡΝΙΑ | Σμύρνη - Μικρά Ασία

🔴 Συρτός της αγάπης σε δίσημο ρυθμό από την περιοχή της Σμύρνης και ευρύτερα των παραλίων της Μικράς Ασίας. Την περίοδο του Μεσοπολέμου, το κομμάτι κυκλοφόρησε στο όνομα του Δημήτρη Σέμση, ωστόσο, πρόκειται για παλαιότερο, παραδοσιακό τραγούδι.

Στη σελίδα του «Εικονικού Μουσείου Αρχείου Κουνάδη» διαβάζουμε:

«[...]στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Η Μαρίτσα η Σμυρνιά».

Ξεκινώντας από το τουρκικό ρεπερτόριο, το τραγούδι εμφανίζεται για πρώτη φορά στη δισκογραφία το 1905, στην ηχογράφηση με τίτλο "Ah bénim biridjighim - canto" [Ah benim biriciğim], που πραγματοποίησε ο [Abraham] Karakaş Efendi στην Κωνσταντινούπολη (Zonophone 359r - X-102158 & Gramophone 15-12212 590).

Στην ετικέτα του παραπάνω δίσκου το τραγούδι χαρακτηρίζεται ως “kanto”. Θεωρείται, δηλαδή, ως μέρος του ρεπερτορίου των kantolar, ένας όρος που φαίνεται να πρωτοχρησιμοποιείται από τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, κυρίως των μεγάλων αστικών κέντρων και ειδικά της Κωνσταντινούπολης, από την εποχή που ιταλικοί θίασοι έδιναν παραστάσεις εκεί. Αν και αρχικά τα kantolar ήταν συνδεδεμένα μόνο με την θεατρική μουσική, σύντομα αυτονομήθηκαν, οπότε και με τον όρο “kanto” (ενικός του kantolar) πλέον περιγράφονταν οποιεσδήποτε λαϊκές και ελαφρές κοσμικές τραγουδιστικές φόρμες (βλ. Pennanen, 2004: 9, O'Connel, 2006: 276, Beşiroğlu & Girgin, 2018: 49).

Την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα καταγράφονται στους δισκογραφικούς καταλόγους άλλες τρεις τουρκικές ηχογραφήσεις για τις οποίες δεν έχει εντοπιστεί ηχητικό υλικό:

- "Ah bénim biridjiim", Miran Laoutadji, Κωνσταντινούπολη, 1905 (Zonophone 449r - X-102203)
- "Ah benim biriciğim - Hicaz Şarkı", Hafız Âşir Efendi, Κωνσταντινούπολη, 1906 -1907 (Odeon X 54023)
- "A bénim biriciğim", Agopos Efendi, Κωνσταντινούπολη, Οκτώβριος 1910 (Beka 1237 - 1237)

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, στην ελληνική ιστορική δισκογραφία ο σκοπός ηχογραφήθηκε στην Αθήνα το 1929 τέσσερις φορές, ως σύνθεση του Δημήτρη Σέμση ή Σαλονικιού:

- «Καμωματού Σμυρνιά», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης), Αθήνα, 1929 (Columbia UK 20561 - 18063)
- «Σμυρνιά καμωματού», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης), Αθήνα, 1929 (Pathé 70006 - X. 80039)
- «Η Μαρίτσα η Σμυρνιά», Γιώργος Βιδάλης, Αθήνα, 1929 (Odeon Go-1438 - GA 1433 / A 190260 b), παρούσα ηχογράφηση
- «Μαρίτσα η Σμυρνιά», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης), Αθήνα, Νοέμβριος 1929 (HMV BW-2960 - AO-591)

Όπως επισημαίνουν ο Γιώργος Κοκκώνης και η Μαρία Ζουμπούλη (2013: 29): «Οι στίχοι, με έντονα στοιχεία της μικρασιάτικης αργκό, προβάλλουν τις αρετές της Σμυρνιάς ως ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα, που επαναπροσδιορίζεται στις νέες συνθήκες της Αθήνας».

Σημειώνουμε, επίσης, την ηχογράφηση "A benim birijighim" που πραγματοποίησε στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1920 ο Αχιλλέας Πούλος στην τουρκική γλώσσα (M.G. Parsekian 301 - 541 & Pharos Ph 541)».

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

🛑 ΔΙΣΚΟΣ: Παναγιώτης Κοκοντίνης – Παλιά Σμυρναίικα Τραγούδια [1982]
Κλαρίνο: Παναγιώτης Κοκοντίνης
Τραγούδι: Μίμης Ανδριανός

Οι στίχοι:
Τι καημός μεγάλος είναι τώρα, βρε Μαρίτσα μου
ν' αγαπάς να μη σε θέλει ο άλλος, αχ κουκλίτσα μου
ν' αγαπάς να μη σε θέλει ο άλλος, βρε μανίτσα μου.

Στο 'πα και στο ξαναλέω, μην πικραίνεσαι
τέτοια όμορφη κοπέλα, μην μαραίνεσαι,
τέτοια όμορφη κοπέλα, φως μου, μην μαραίνεσαι,
τέτοια όμορφη κοπέλα, φως μου, μην πικραίνεσαι.

Έλα, κούκλα μου, σ' εμένα, φως μου, βρε Μαρίτσα μου
θα σε κάνω εγώ ευτυχισμένη, βρε κουκλίτσα μου,
θα σε κάνω εγώ ευτυχισμένη, βρε μανίτσα μου.

Στο 'πα και στο ξαναλέω, μην πικραίνεσαι
τέτοια όμορφη κοπέλα, μην μαραίνεσαι,
τέτοια όμορφη κοπέλα, φως μου, μην μαραίνεσαι,
τέτοια όμορφη κοπέλα, φως μου, μην πικραίνεσαι.

#greek_folk_music

[MichalisKalos]

Καταπληκτική ερμηνεία! Πρώτη φορά την ακούω! Ξαναμπράβο σας φίλτατε!
Και για την έρευνα αλλά και για την καταγραφή στο youtube!!

[kabouktli]

Το τούρκικο τραγούδι θα βρίσκεται ίσως με αναζήτηση στη σύγχρονη τουρκική ορθογραφία, δηλαδή όπως είναι γραμμένοι οι τίτλοι στα δύο τελευταία. Το πρώτο προφανώς ήταν γραμμένο στην ετικέτα με οθωμανική γραφή και γαλλική φωνητική μεταγραφή, οπότε δεν αντιστοιχεί σε καμία υπαρκτή σήμερα γραφή.
Κι αν δε βρεθούν οι τρεις παλιές ηχογραφήσεις, ίσως έστω νεότερες, έτσι για να ξέρει κανείς πώς ακούγεται...

[kabouktli]

Του πότε είναι η εκτέλεση; Φωνάρα, και τα όργανα παίζουν με πολύ μπρίο.