filmov
tv
DJI AIR3 Castle of Potamos, Evros | Κάστρο Ποτάμου, Έβρος | Greece 4k
Показать описание
Στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί από την Αλεξανδρούπολη προς το χωριό Άβαντας, στην ενδοχώρα βόρεια της Αλεξανδρούπολης, πάνω σε έναν ύψωμα, κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή, βρίσκονται τα εντυπωσιακά ερείπια μεσαιωνικού φρουρίου, από το οποίο διακρίνονται από μακριά τρεις τετράγωνοι χαρακτηριστικοί πύργοι.
Ιστορία
Η ιστορία του κάστρου δεν μάς είναι γνωστή. Διάφορα επιφανειακά ευρήματα, η τεχνοτροπία κατασκευής και η ιστορία της περιοχής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το κάστρο έχει κατασκευαστεί μάλλον κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο και συγκεκριμένα στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε απολύτως βέβαιοι γι’ αυτό.
Πάντως αποκλείεται να κτίστηκε αργότερα τον 15ο αιώνα γιατί η περιοχή ήταν ήδη υπό τουρκική κατοχή από το 1360-1370 και οι Τούρκοι δεν έκτιζαν τέτοια κάστρα στη μέση του πουθενά χωρίς στρατιωτική αξία, πλέον. Το να κτίστηκε τον 13ο αιώνα ή νωρίτερα δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε, αλλά δεν είναι πολύ πιθανό αφενός επειδή η κατασκευή του θα ήταν πιο κοντά στα Βυζαντινά ή τα Φράγκικα πρότυπα και αφετέρου σίγουρα, σε αυτήν την περίπτωση, θα υπήρχαν αναφορές από τις ιστορικές πηγές που αφηγούνται τα συνταρακτικά γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Επίσης η θέση του κάστρου είναι λίγο περίεργη. Δεν είναι πολύ κατανοητό γιατί έπρεπε να υπάρχει κάστρο σε αυτό το σημείο. Ναι μεν επιβλέπει ένα σημείο μιας δευτερεύουσας διαδρομής, εκτός Εγνατίας, αλλά η ύπαρξή του δεν έχει καμία αποτρεπτική αξία. Ούτε μπορούμε να πούμε ότι προστάτευε κάποιον οικισμό ή περιοχή. Ο γειτονικός οικισμός του Άβαντα προστατευόταν από το δικό του κάστρο, ενώ οι σημαντικές πόλεις εκεί γύρω δεν χρειάζονταν προστασία: η Τραϊανούπολη (5χλμ νότια) ήταν πια κατεστραμμένη, ενώ οι Φέρες (20 χλμ ανατολικά) διέθεταν ένα μοναστηριακό συγκρότημα με ισχυρή οχύρωση (την Κοσμοσώτειρα).
Η θέση και το κάστρο δεν αναφέρονται από Βυζαντινές πηγές. Από τα μέσα του 14ου αιώνα το βρίσκουμε σε μουσουλμανικές πηγές ως Gugercinlik, σημείο στάθμευσης στην πορεία του Τούρκου εμίρη του Αϊδινίου Ουμούρ από τις Φέρες προς την Κομοτηνή, τη δεκαετία του 1340, κατά τη διάρκεια του 2ου Βυζαντινού εμφυλίου πολέμου, όταν ο Ουμούρ ήταν σύμμαχος του Ιωάννη Στ’ Καντακουζηνού.
Ο πρώτος δυτικός που καταγράφει την ύπαρξη του κάστρου είναι ο Βουργουνδός Bertrandon de la Broquière που πέρασε από εδώ το 1433 (σχεδόν 7 δεκαετίες μετά την τουρκική κατάκτηση) και είδε το κάστρο εγκαταλελειμμένο, όπως σημειώνει στο έργο του Le Voyage d'Outre-Mer.
Το ερειπωμένο κάστρο αναφέρεται και αργότερα, τον 17ο αιώνα και από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή.
Οι παραπάνω αναφορές δεν βοηθούν πολύ να ανακαλύψουμε τον κτήτορα του κάστρου ούτε στον προσδιορισμό της χρονολογίας κατασκευής.
Υπάρχει μια πολύ διαδεδομένη άποψη ότι το κάστρο έχτισαν οι Γενοβέζοι οι οποίοι προς το τέλος του 14ου αιώνα είχαν αποκτήσει κάποια λιμάνια στο Βόρειο Αιγαίο και μεταξύ αυτών, στο δέλτα του Έβρου, την Αίνο (σήμερα στην ανατολική Θράκη, απέναντι από την Αλεξανδρούπολη). Αυτό δεν ισχύει για τους εξής λόγους:
1) Οι Γενοβέζοι δεν είχαν λόγο (ούτε γενικά το συνήθιζαν) να χτίσουν κάστρο τόσο μακριά από την ακτή. Και δεν υπήρχε περίπτωση το κάστρο Ποτάμου να λειτουργούσε από αυτήν την απόσταση ως προμαχώνας της Αίνου που ήταν πανταχόθεν ευάλωτη εν μέσω εχθρικής περιοχής.
2) Όταν οι Γενοβέζοι ήταν στην Αίνο οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν επικρατήσει ήδη σε όλη τη Θράκη και παρόλο που δεν ήθελαν να συγκρουστούν τότε με τους Γενοβέζους, δεν θα τους επέτρεπαν να χτίσουν κάστρο σε δική τους περιοχή.
3) Οι Γενοβέζοι είχαν διάφορα τεχνικά χαρακτηριστικά στα κάστρα τους και επίσης τα μάρκαραν με σύμβολά και εντοιχισμένες επιγραφές. Αυτές οι ενδείξεις δεν υπάρχουν στον κάστρο Ποτάμου.
4) Αν το κάστρο είναι πράγματι το Gugercinlik όπου στάθμευσε ο Ουμούρ (που μάλλον είναι), αποκλείεται να είναι κατασκευή των Γενοβέζων, οι οποίοι εμφανίστηκαν στην περιοχή αρκετά αργότερα.
Οπότε το κάστρο έχτισε κάποιος Βυζαντινός. Την εποχή εκείνη, το πρώτο μισό του 14ου αιώνα, η Θράκη υπέφερε από τα δεινά των δύο Βυζαντινών εμφυλίων. Επίσης γίνονταν συνεχείς επιδρομές και λεηλασίες από τους Καταλανούς αρχικά και στη συνέχεια από τους Τούρκους των διαφόρων σουλτανάτων της Μικράς Ασίας (γινόταν τότε χαμός από συνεχείς επιδομές Τούρκων –όχι Οθωμανών ακόμα– που έχουν υποτιμηθεί ιστοριογραφικά).
Μέσα σε αυτόν τον όλεθρο και το κλίμα γενικής διάλυσης του Βυζαντινού κράτους, πολλοί τοπάρχες προσπαθούσαν να προστατέψουν τις περιοχές τους όπως-όπως κινούμενοι σχεδόν αυτόνομα. Πιστεύεται ότι κάποιος τέτοιος, άγνωστος Βυζαντινός τοπάρχης έχτισε το κάστρο σε αυτήν την πολύ ταραγμένη εποχή. Αυτό εξηγεί και την προχειρότητα κατασκευής και τις διάφορες κακοτεχνίες.
Το κάστρο χρησιμοποιήθηκε μόνο για μερικές δεκαετίες και εγκαταλείφθηκε όταν επικράτησαν οι Οθωμανοί μετά το 1360.
Ιστορία
Η ιστορία του κάστρου δεν μάς είναι γνωστή. Διάφορα επιφανειακά ευρήματα, η τεχνοτροπία κατασκευής και η ιστορία της περιοχής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το κάστρο έχει κατασκευαστεί μάλλον κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο και συγκεκριμένα στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε απολύτως βέβαιοι γι’ αυτό.
Πάντως αποκλείεται να κτίστηκε αργότερα τον 15ο αιώνα γιατί η περιοχή ήταν ήδη υπό τουρκική κατοχή από το 1360-1370 και οι Τούρκοι δεν έκτιζαν τέτοια κάστρα στη μέση του πουθενά χωρίς στρατιωτική αξία, πλέον. Το να κτίστηκε τον 13ο αιώνα ή νωρίτερα δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε, αλλά δεν είναι πολύ πιθανό αφενός επειδή η κατασκευή του θα ήταν πιο κοντά στα Βυζαντινά ή τα Φράγκικα πρότυπα και αφετέρου σίγουρα, σε αυτήν την περίπτωση, θα υπήρχαν αναφορές από τις ιστορικές πηγές που αφηγούνται τα συνταρακτικά γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Επίσης η θέση του κάστρου είναι λίγο περίεργη. Δεν είναι πολύ κατανοητό γιατί έπρεπε να υπάρχει κάστρο σε αυτό το σημείο. Ναι μεν επιβλέπει ένα σημείο μιας δευτερεύουσας διαδρομής, εκτός Εγνατίας, αλλά η ύπαρξή του δεν έχει καμία αποτρεπτική αξία. Ούτε μπορούμε να πούμε ότι προστάτευε κάποιον οικισμό ή περιοχή. Ο γειτονικός οικισμός του Άβαντα προστατευόταν από το δικό του κάστρο, ενώ οι σημαντικές πόλεις εκεί γύρω δεν χρειάζονταν προστασία: η Τραϊανούπολη (5χλμ νότια) ήταν πια κατεστραμμένη, ενώ οι Φέρες (20 χλμ ανατολικά) διέθεταν ένα μοναστηριακό συγκρότημα με ισχυρή οχύρωση (την Κοσμοσώτειρα).
Η θέση και το κάστρο δεν αναφέρονται από Βυζαντινές πηγές. Από τα μέσα του 14ου αιώνα το βρίσκουμε σε μουσουλμανικές πηγές ως Gugercinlik, σημείο στάθμευσης στην πορεία του Τούρκου εμίρη του Αϊδινίου Ουμούρ από τις Φέρες προς την Κομοτηνή, τη δεκαετία του 1340, κατά τη διάρκεια του 2ου Βυζαντινού εμφυλίου πολέμου, όταν ο Ουμούρ ήταν σύμμαχος του Ιωάννη Στ’ Καντακουζηνού.
Ο πρώτος δυτικός που καταγράφει την ύπαρξη του κάστρου είναι ο Βουργουνδός Bertrandon de la Broquière που πέρασε από εδώ το 1433 (σχεδόν 7 δεκαετίες μετά την τουρκική κατάκτηση) και είδε το κάστρο εγκαταλελειμμένο, όπως σημειώνει στο έργο του Le Voyage d'Outre-Mer.
Το ερειπωμένο κάστρο αναφέρεται και αργότερα, τον 17ο αιώνα και από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή.
Οι παραπάνω αναφορές δεν βοηθούν πολύ να ανακαλύψουμε τον κτήτορα του κάστρου ούτε στον προσδιορισμό της χρονολογίας κατασκευής.
Υπάρχει μια πολύ διαδεδομένη άποψη ότι το κάστρο έχτισαν οι Γενοβέζοι οι οποίοι προς το τέλος του 14ου αιώνα είχαν αποκτήσει κάποια λιμάνια στο Βόρειο Αιγαίο και μεταξύ αυτών, στο δέλτα του Έβρου, την Αίνο (σήμερα στην ανατολική Θράκη, απέναντι από την Αλεξανδρούπολη). Αυτό δεν ισχύει για τους εξής λόγους:
1) Οι Γενοβέζοι δεν είχαν λόγο (ούτε γενικά το συνήθιζαν) να χτίσουν κάστρο τόσο μακριά από την ακτή. Και δεν υπήρχε περίπτωση το κάστρο Ποτάμου να λειτουργούσε από αυτήν την απόσταση ως προμαχώνας της Αίνου που ήταν πανταχόθεν ευάλωτη εν μέσω εχθρικής περιοχής.
2) Όταν οι Γενοβέζοι ήταν στην Αίνο οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν επικρατήσει ήδη σε όλη τη Θράκη και παρόλο που δεν ήθελαν να συγκρουστούν τότε με τους Γενοβέζους, δεν θα τους επέτρεπαν να χτίσουν κάστρο σε δική τους περιοχή.
3) Οι Γενοβέζοι είχαν διάφορα τεχνικά χαρακτηριστικά στα κάστρα τους και επίσης τα μάρκαραν με σύμβολά και εντοιχισμένες επιγραφές. Αυτές οι ενδείξεις δεν υπάρχουν στον κάστρο Ποτάμου.
4) Αν το κάστρο είναι πράγματι το Gugercinlik όπου στάθμευσε ο Ουμούρ (που μάλλον είναι), αποκλείεται να είναι κατασκευή των Γενοβέζων, οι οποίοι εμφανίστηκαν στην περιοχή αρκετά αργότερα.
Οπότε το κάστρο έχτισε κάποιος Βυζαντινός. Την εποχή εκείνη, το πρώτο μισό του 14ου αιώνα, η Θράκη υπέφερε από τα δεινά των δύο Βυζαντινών εμφυλίων. Επίσης γίνονταν συνεχείς επιδρομές και λεηλασίες από τους Καταλανούς αρχικά και στη συνέχεια από τους Τούρκους των διαφόρων σουλτανάτων της Μικράς Ασίας (γινόταν τότε χαμός από συνεχείς επιδομές Τούρκων –όχι Οθωμανών ακόμα– που έχουν υποτιμηθεί ιστοριογραφικά).
Μέσα σε αυτόν τον όλεθρο και το κλίμα γενικής διάλυσης του Βυζαντινού κράτους, πολλοί τοπάρχες προσπαθούσαν να προστατέψουν τις περιοχές τους όπως-όπως κινούμενοι σχεδόν αυτόνομα. Πιστεύεται ότι κάποιος τέτοιος, άγνωστος Βυζαντινός τοπάρχης έχτισε το κάστρο σε αυτήν την πολύ ταραγμένη εποχή. Αυτό εξηγεί και την προχειρότητα κατασκευής και τις διάφορες κακοτεχνίες.
Το κάστρο χρησιμοποιήθηκε μόνο για μερικές δεκαετίες και εγκαταλείφθηκε όταν επικράτησαν οι Οθωμανοί μετά το 1360.