Τσαλαχούρης Φίλιππος: 'Η Τελευταία Προσευχή της Ιλδεγάρδης', op.134 σε λιμπρέτο Σταύρου Ζουμπουλάκη.

Φίλιππου Τσαλαχούρη
(*1969)

"Η Τελευταία Προσευχή της Ιλδεγάρης"
opus 134
Δραματική Καντάτα για φωνές, όργανο & κρουστά
Λιμπρέτο Σταύρου Ζουμπουλάκη

Ιλδεγάρδη: Ειρήνη Καράγιαννη
Φωνές: Γυναικεία Χορωδία Δωματίου "FANCY"
σε διδασκαλία Ειρήνης Πατσέα.
Όργανο: Στράτος Γκιουλμπάνογλου
Κρουστά: Γιάννης Ψαράκης

Μουσική Διεύθυνση: Φίλιππος Τσαλαχούρης

Λήψη της Α' Εκτέλεσης, την 14η Νοεμβρίου 2023
στην Αίθουσα "Άρης Γαρουφαλής" στο Ωδείο Αθηνών

Η Αγία Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν (1098 – 1179), μοναχή, ηγουμένη, συνθέτρια, συγγραφέας ενός τεράστιου έργου, μυστικού, θεολογικού, φιλοσοφικού και επιστημονικού, θεωρείται μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 12ου αιώνα.
Η Χίλντεγκαρντ θεωρούσε τη μουσική μέσο επικοινωνίας με τον Θεό, οδό εκστατικής εμπειρίας , προφανή απόδειξη της φυσικής και αυθόρμητης ικανότητας του ανθρώπινου νου να συνδέεται με τον Θεό. Οι μυστικιστικές ιδιότητες της μουσικής επέτρεπαν στον άνθρωπο να βιώνει την ομορφιά και την αρμονία του Παραδείσου που είχε χάσει μετά την Πτώση. Η ίδια είχε δηλώσει κάποτε ότι «η ψυχή είναι πολυφωνική».
Η Χίλντεγκαρντ συνέθεσε 77 εκκλησιαστικούς ύμνους και το Ordo Virdutum που ήταν ένα θρησκευτικό θεατρικό έργο με μουσική. Οι στίχοι και οι μελωδίες της ήταν εξαιρετικά πρωτότυπες, ενώ ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που κατά τον 12ο αιώνα συνέθεσε με ελεύθερο στίχο. Η περίτεχνη και λεπτομερής μουσική της θεωρία στηρίχθηκε στα μαθηματικά και είναι χαρακτηριστική της γοτθικής τεχνοτροπίας.
Η Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν κατάφερε να επιβάλει το έργο της, τις απόψεις της και την παρουσία της σε μία εποχή που ο γυναίκες αναμένονταν να είναι σιωπηλές και υποταγμένες και επηρέασε σημαντικά τη χριστιανική διδασκαλία εκ των έσω, ώστε να αναγνωρίζει τη γυναικεία συνεισφορά στην Εκκλησία και τη θεολογία. Κατέκτησε τον σεβασμό και την αναγνώριση βασιλέων και παπών, αλλά και την αγάπη των απλών ανθρώπων, ιδιαίτερα των γυναικών, στο πρόσωπο της οποίας βρήκαν μία θεολόγο και πνευματική οδηγό, με σοφία και κατανόηση. Εξέφρασε χωρίς φόβο τις απόψεις της για την ηθική και μάλιστα δεν δίστασε να καυτηριάσει ακόμα και τον ανώτερο κλήρο χωρίς να λογαριάσει τις συνέπειες.
Παρά τη μεγάλη φήμη που απολάμβανε η Χίλντεγκαρντ το μοναστήρι της δεν βρισκόταν στο απυρόβλητο. Το 1178 ο επίσκοπος του Μεντζ αφόρισε το μοναστήρι γιατί είχε δεχθεί να θαφτεί στο κοιμητήριό του ένας άντρας που η Εκκλησία θεωρούσε ότι ήταν αφορισμένος. Ο αφορισμός ήταν η πιο σημαντική ποινή που μπορούσε να επιβληθεί σε ένα μοναστήρι και περιλάμβανε απαγόρευση της ψαλμωδίας κατά τη διάρκεια της λειτουργίας. Για τη Χίλντεγκαρντ η ποινή ήταν σκληρή καθώς αγαπούσε τη μουσική και τη θεωρούσε μέσο επικοινωνίας με τον Θεό. Η απαγόρευση της μουσικής κράτησε μέχρι το 1179 οπότε και ανακλήθηκε μετά από σκληρές και επίμονες προσπάθειες της Χίλντεγκαρντ, η οποία πέθανε λίγους μήνες αργότερα, σε μεγάλη ηλικία. Αυτό το γεγονός, η απαγόρευση της μουσικής στο μοναστήρι, είναι η αφορμή για την σύνθεση της καντάτας «Η τελευταία Προσευχή της Ιλδεγάρδης». Η σιωπή ως τιμωρία σε έναν άνθρωπο που ζει για τη μουσική, σε μια αγία…